Açıklama:
Harita
İnsanlar, ilk çağlardan başlayarak, yaşadıkları çevrenin şeklini ve yapısını merak etmişler, etraflarında bulunan yer şekillerinin ve yapıların yerlerini tespit etme ihtiyacı duymuşlardır. Bu sayede de haritalar ortaya çıkmıştır. Haritalar, yeryüzünün belirli bir bölümünün belirli bir orana göre küçültülerek yüzey üzerine çizilmesi ile oluşturulur. Sosyal Bilgiler derslerinde en yaygın olarak kullanılan haritalar fiziki ve siyasi haritalardır.
Kabartma Haritalar
Haritalar oluşturulurken çeşitli yöntemler kullanılır. Kabartma yöntemi de bunlardan birisidir. Kabartma haritalarda arazi, belirli bir yükseklikten bakılıyormuş gibi üç boyutlu olarak görünür. Bu haritaların pürüzlü yapısından dolayı yeryüzü şekillerinin yükseltilerini hissedebiliriz. Yeryüzü şekillerini en iyi gösteren haritalar bu haritalardır.
Öte yandan, harita üzerindeki bilgiler yalnızca kabartmayla verilemeyeceğinden, bazı bilgileri vermek için çeşitli işaretler ve renkler kullanılır. Bu işaretlerin ve renklerin ne anlama geldiğini ifade etmek amacıyla haritanın bir köşesinde, harita anahtarı adı verilen bir tabloya yer verilir. Haritalardan en iyi şekilde faydalanabilmek için, bu işaretlerin ve renklerin anlamlarını bilmemiz büyük önem taşır. Yan tarafta verilen harita anahtarında, başkent içi dolu bir kare, iller de içi dolu bir yuvarlak ile gösterilmiştir. Yükseltiler ise sağda yer verilen kutular içinde açık ve koyu renk tonlamaları kullanılarak verilmiştir.
Yeryüzü Şekilleri
Haritalarda çeşitli yeryüzü şekillerine yer verilir. Dağlar, akarsular, göller, ovalar, vadiler ve platoları bu yeryüzü şekillerinden bazılarıdır. Ülkemizde birçok dağ, ova, akarsu, göl, vadi ve plato bulunmaktadır.
Dağlar, yer kabuğunun çıkıntılı, yüksek, eğimli yamaçlarıyla çevresine hâkim ve oldukça geniş bir alana yayılan bölümleridir. Akarsular, doğdukları yerden, yağmur ya da eriyen karlarla beslenen belirli bir yatak boyunca sürekli ya da zaman zaman akan sulardır. Akarsuların diğer yeryüzü şekillerinin oluşmasında da etkileri vardır.
Vadi adı verilen yeryüzü şekilleri akarsu yatağının aşınmasıyla oluşur. Akarsular tarafından derince yarılmış, çevresine göre yüksek olan geniş düzlüklere ise plato adı verilir. Öte yandan, çevrelerine göre çukurda kalmış düzlükler de vardır. Ova adı verilen bu düzlükler, akarsularla yarılmamıştır ve eğimleri azdır. Ovalar, çoğunlukla tarım için elverişli, verimli topraklarla örtülüdür.
Haritalarda gördüğümüz oluşumlardan bir diğeri olan göller ise genellikle yer kabuğu hareketleri sonucunda oluşan, toprakla çevrili, derin ve geniş, tuzlu ya da tuzsuz durgun su birikintileridir.
