Açıklama:Mide üşütmesi; sulu ishal, karın krampları, bulantı, kusma ve bazen de ateş ile seyreden bir bağırsak enfeksiyonudur. Tıbbi literatürde viral gastroenterit olarak adlandırılan mide üşütmesi, kişiye en yaygın olarak enfekte bir kişiyle temas veya kontamine yiyecek ya da su tüketimi yoluyla bulaşır. Hasta diğer açılardan sağlıklıysa, genellikle komplikasyonsuz olarak iyileşir. Ancak bebekler, yaşlı yetişkinler ve bağışıklık sistemi zayıf bireyler için viral gastroenterit ölümcül olabilir. Viral gastroenterit için etkili bir tedavi yöntemi yoktur. Bu nedenle hastalıktan korunmak önemlidir. Kontamine yiyecek ve sulardan kaçınmanın yanı sıra, sık sık elleri yıkanmak mide üşütmesini en iyi önleme yoludur.
Mide üşütmesi nedir? Genellikle mide gribi ya da mide üşütmesi olarak bilinen viral gastroenterit, virüslerden kaynaklanan bulaşıcı bir bağırsak enfeksiyonudur. Mide gribi çeşitli virüslerden kaynaklanır ve genellikle enfekte bir kişiyle temas ettikten veya kontamine yiyecek veya su tükettikten sonra gelişir. Mide gribi bazı kişileri inanılmaz derecede sarssa da, çoğu insan birkaç gün içinde herhangi bir komplikasyon olmadan iyileşir. Bu hastalık için spesifik bir tedavi yoktur ve enfeksiyon genellikle destek tedavisi ile kendi haline bırakılabilir. Evde tedaviler semptomları iyileştirebilir ve hasta oldukları düşünülen herkese tavsiye edilir.
Mide üşütmesi neden olur? Çeşitli virüslerle enfekte olmuş yiyecekleri yemek veya kontamine olmuş su içmek ya da hasta biriyle mutfak eşyaları, havlu veya yiyecekleri paylaşmak mide gribinin bulaşmasına neden olabilir. Aşağıdakiler en sık olmak üzere bir dizi virüs gastroenterite neden olabilir:
Norovirüsler: Hem çocuklar hem de yetişkinler, gıda kaynaklı enfeksiyonların en yaygın nedeni olan norovirüslerden etkilenebilir.
Rotavirüsler: Parmaklarını veya virüsle kirlenmiş diğer nesneleri ağızlarına ağzına götüren çocuklarda görülen viral gastroenteritin en yaygın nedenidir. Rotavirüs enfeksiyonu bebeklerde ve küçük çocuklarda daha şiddetlidir. Rotavirüs ile enfekte olan yetişkinlerin herhangi bir semptomu olmayabilir. Belirti görülmese bile bu bireyler hastalığın yayılmasına neden olabilirler.
Bazı kabuklu deniz ürünleri, özellikle çiğ veya az pişmiş istiridye mide üşütmesi nedeni olabilir. Kirlenmiş içme suyu viral gastroenteritin bir nedeni olmasına rağmen, çoğu durumda virüs fekal-oral yoldan geçer. Yani enfeksiyon geçiren bir kişi tuvaleti kullandıktan sonra ellerini yıkamadan yiyeceklere dokunursa virüsün yayılmasına yol açar.
Mide üşütmesi belirtileri nelerdir? Genellikle mide üşütmesi ya da mide gribi olarak adlandırılsa da, viral gastroenterit gripten farklı özelliklere sahiptir. Grip, burun, boğaz ve akciğerler gibi sadece solunum sistemini etkiler. Öte yandan, mide üşütmesinde virüsler sindirim sistemine saldırır ve şu semptomlara neden olur:
- Sulu ishal
- Karın ağrısı
- Karında kramplar
- Hafif ateş
- Bazen kas ve baş ağrısı
Sebebe bağlı olarak, mide üşütmesi belirtileri enfeksiyondan sonraki bir ila üç gün içinde ortaya çıkabilir ve hafif ya da şiddetli olabilir. İnsanlar genellikle virüse maruz kaldıktan 12-48 saat sonra belirti yaşamaya başlarlar. Belirtiler genellikle sadece bir veya iki gün sürer, ancak ciddi olgularda bazen 10 güne kadar uzayabilir. Semptomlar benzer olduğu için, viral ishali Clostridium difficile, salmonella ve E. coli gibi bakterilerin veya giardia gibi parazitlerin neden olduğu ishal ile karıştırmak kolaydır. Şu belirtilerin görülmesi durumunda doktora başvurmak gerekir:
- İki günden fazla süredir kusma şikâyeti
- Kan kusma
- Vücutta sıvı açığı oluşması: Sıvı açığı belirtileri arasında aşırı susuzluk, ağız kuruluğu, baş dönmesi, ciddi halsizlik, koyu sarı renkte idrar, idrar miktarında azalma veya hiç idrar yapamama sayılabilir.
- Dışkıda kan
- 40 derece üzerinde ateş
Çocuklarda ise şu belirtiler görüldüğünde derhal doktora başvurulmalıdır:
- 38.9 °C veya daha yüksek ateş
- Uyuşukluk veya sinirlilik
- Çok fazla rahatsızlık veya ağrı
- Kanlı ishal
- Vücudun susuz kalması: İdrara çıkma sıklığı ve aldığı sıvı miktarını karşılaştırarak tahmin yürütülebilir.
Bebeklerde aşağıdakiler varsa derhal doktora başvurmak gerekir:
- Birkaç saatten fazla süren kusma
- Altı saattir bezini ıslatmamışsa
- Kanlı dışkılama veya şiddetli ishal
- Bıngıldağı çökmüşse
- Ağız kuruluğu varsa veya ağlarken gözyaşı gelmiyorsa
- Olağan dışı uykuluysa veya tepkisiz kalıyorsa
Mide gribi belirtileri olan hiç kimse okula ya da işe gitmemelidir. Böylece hastalığın yayılması engellenir ve aynı zamanda hastanın iyileşme süresi kısalır.
Mide üşütmesi tanısı nasıl konulur?
Doktor hastanın şikâyetlerine, fizik muayene bulgularına ve bazen toplumdaki benzer vakaların varlığına dayanarak teşhis koyacaktır. Hızlı bir dışkı testi, örnekte rotavirüs veya norovirüs varlığını tespit edebilir. Ancak gastroenterite neden olan diğer virüsler için hızlı testler yoktur. Bazı durumlarda, olası bir bakteri veya paraziter enfeksiyonunu dışlamak için dışkı örneği alınarak laboratuvarda incelenir.
Mide üşütmesi tedavisi nasıl yapılır? Viral gastroenterit için genellikle spesifik bir tıbbi tedavi yoktur. Antibiyotikler virüslere karşı etkili değildir ve bunların aşırı kullanımı, antibiyotiğe dirençli bakteri suşlarının gelişmesine neden olabilir. Tedavi daha çok öz bakım önlemlerinden oluşur.
Mide üşütmesi nasıl geçer?Mide üşütmesinin daha hızlı iyileşmesini sağlamak ve belirtilerin şiddetini azaltmak için bazı uygulamalar yapılabilir. Bu amaçla yapılabilecekler şunları içerir:
Bol miktarda sıvı alımı: Terleme, kusma ve ishal yoluyla hayati önem taşıyan vücut sıvıları kaybedildiği için bol sıvı almak kritik derecede önemlidir. Sıvı alımında zorluk yaşayan bireyler düzenli aralıklarla küçük yudumlarla içmeyi ya da sıvıları buz şeklinde tüketmeyi deneyebilir. Su, et suyu çorbaları, nane ya da zencefil çayı bulantısı olanlar için iyi birer seçenek olabilir.
BRAT diyeti: Mide gribinde iştahsızlık nedeniyle bir şey yemek zor olabilir. Bir şeyler tüketmek bulantıyı arttırabilir ve kusmayla sonuçlanabilir. Bu durumda BRAT diyeti tercih edilebilir. BRAT ingilizcede bread (ekmek), rice (pirinç), applesauce (elma püresi) ve toast (kızarmış ekmek) kelimelerinin baş harflerinden türetilmiştir. Muzun sindirimi kolaydır, kusma ve ishal nedeniyle kaybedilen potasyumun yerini alabilir ve mide zarını güçlendirir. İshal durumunda beyaz pirinç tercih edilmelidir. Çünkü vücutta daha kolay işlenir ve içerdiği karbonhidratlardan enerji sağlar. Kahverengi pirinç ise çok fazla lif içerir ve gaz yapabilir. Elma püresi, içerdiği karbonhidratlar nedeniyle enerji artışı sağlar ve ishali hafifletmeye yardımcı olabilecek pektin içerir. Aynı zamanda sindirimi kolaydır. Mide gribinde beyaz ekmek tüketimi bulantıyı azaltabilir. Sindirimi daha kolay olduğu için tam buğday ekmeği yerine beyaz ekmek tercih edilmelidir.
Yatak istirahati: Mide üşütmesi varsa, vücudunun enfeksiyonla etkin şekilde savaşabilmesi için dinlenmeye ihtiyacı vardır. Bu nedenle hasta bol miktarda uyumalı ve normalde gün içinde yaptığı aktivite miktarını azaltmalıdır. Örneğin kişi kanepede oturmak yerine uzanabilir. Kişi dinlenirken vücudu enfeksiyonla mücadele etmek ve hücresel düzeyde hasarı onarmak daha çok çalışır.
Akupresür: Bazı uzmanlar, akupunkturun mide bulantısını azaltabileceğini bildirmiştir. Bilek iç yüzünde avucunun altından üç parmak aşağısına akupresür uygulamak etkili sonuç verebilir. Bu amaçla baş parmakla iki tendon arasındaki alana yumuşak şekilde baskı uygulayarak birkaç dakika masaj yapılabilir.
Uzak durulması gereken yiyecekler: Kişi kendisini iyi hissedene kadar bazı yiyecek, içecek ve maddelerden kaçınmalıdır. Bunlar arasında süt ürünleri, kafein, alkol, nikotin ve yağlı veya yüksek oranda baharatlı yiyecekler bulunur.
