5- Bahçecilik ve diğer tarım sektörlerinde hangi vejetatif üreme teknikleri uygulanır? Örnekler veriniz.
Cevap: Vejetatif üreme, yüksek yapılı bitkilerin vejetatif organlarından (yaprak, kök ve gövdeleri) belli kısımlarının, ana bitkiyle aynı genetik yapıya sahip yeni bireylerin oluşturulmasıdır. Vejetatif üreme, eşeysiz üreme çeşitlerindendir. Tarımda yaygın bir şekilde kullanılan bu çoğalma metodu farklı şekillerde uygulanabilir. Yüksek yapılı bir bitkinin kalıtsal özelliklerinin nesiller boyu değişikliğe uğraması istenmiyorsa vejetatif yolla çoğalması gerekir. Bu üreme çeşidinin adı yerel tarımda aşılama, kalem aşısı, göz aşısı veya budak yama denir. Vejetatif üreme kendi içerisinde birçok kısma ayrılır. Bunlar; Yumru gövde, rizom, sürünücü gövde, çelikle üreme, daldırma yöntemi ile üreme ve doku kültürü ile üremedir.
➢ Kavak, söğüt ve gül bitkilerinden alınan dallar köklendirilip toprağa ekilir. Bu yapılar gelişerek yeni bireyler oluşur. Buna çelikle üretme denir.
➢ Patates üzerinde bulunan ve yumru adı verilen bölgelerin her birinden uygun şartlarda yeni bitkiler meydana gelir. Buna yumru gövde denir.
➢ Yerelması.
➢ Zambak ve ayrık otu bitkilerinin rizom denilen toprak altı gövdelerinden yeni bitkiler gelişir.
➢ Gözyaşı bitkisinde (), yaprağını kenarlarında meydana gelen tomurcuklardan küçük bitkicikler gelişir. Daha sonra ana bitkiden ayrılan ve toprağa düşen bu bitkiciklerden yeni gözyaşı bitkileri oluşur.
➢ Asma ve benzeri bahçe bitkilerinde sürünücü gövde görülmektedir.
➢ Çilek bitkisinde sürünücü gövde üzerindeki gözler köklenerek yeni çilek bitkisi meydana getirir.
6- Tek hücreli ve çok hücreli canlılarda mitozun önemini açıklayınız.
Cevap:
Hücreler, canlıların büyümesi ve sağlıklı olarak hayatta kalması için gerekli en küçük birimlerdir. Canlılardaki her bir hücrenin ömrü bir kaç dakika ile sınırlı olduğundan, ölen hücrelerin yerine yenilerinin yapılması şarttır. Mitoz bölünmeyle ölen hücrelerin yerine yenileri üretilir. Bu bir canlının yaşamı boyunca devam eden bir döngüdür.
Eğer mitoz bölünme, insanlar dahil tüm canlılar için şu an itibariyle durmuş olsaydı, tüm canlıların hayatları bir kaç dakika içinde sona ererdi. O halde mitoz canlıların hayatta kalabilmesi için gerekli olan, devamlı bir olaydır. Soruya daha kısa bir cevap verecek olursak; mitoz, canlıların sürekliliğini sağlamak, büyümesini, gelişmesini sağlamak, yaraların iyileşmesini sağlamak için gereklidir diyebiliriz. Mitoz tek hücreli canlılarda da üremeyi sağlamaktadır.
7- Mayozda kalıtsal çeşitliliği sağlayan olayları açıklayınız.
Cevap:
➢ Mayoz bölünme olayı esnasında tetrat, sinaps ve crossing-over arasında görülen homolog kromozom, biri dişiden diğeri erkekden alınan şekilleri ve büyüklükleri aynı olan karakteristik bir kromozomdur. Bu karakteristik özelliğe sahip homolog kromozomun rastgele ayrılması sonucu kalıtsal çeşitlilik gerçekleşir. Homolog kromozomların rastgele dağılması her mayoz da gerçekleşir.
➢ Mayoz bölünme olayının profaz 1 evresinde görülen krassing over yada bir diğer ifadeyle parça değişimi kalıtsal çeşitliliğe neden olmaktadır. 2n şeklinde bulunan çift yapılı kromozomlar mayoz bölünme esnasında yaptığı parça değişimi canlı türleri arasındaki çeşitliliği sağlamaktadır.
8- Eşeysiz üremenin eşeyli üremeden daha avantajlı olduğu durumlar neler olabilir?
Cevap:
➢ Eşeysiz üremede canlı üremek için başka bir canlıya ihtiyaç duymaz.
➢ Eşeysiz üremede genetik yapı değişmez. Bunun dezavantaj olduğu durumlar olmasına rağmen bazı istenilen özelliklerin nesilden nesile bozulmadan devam etmesini sağlar. Örneği çok iyi bir gül türü eşeysiz üretilerek hep aynı kalitede kalması sağlanabilir.
➢ Eşeysiz üreyen canlılarda yavrulara başka bir canlıdan genler aktarılmadığı için olası yeni genetik hastalıkların oluşmaması sağlanır.
9- Mayozun, nesilden nesile türün kromozom sayısının sabit kalmasını nasıl sağladığını açıklayınız.
Cevap: Mayoz bölünme sayesinde bitki ile hayvanlar açısından üreme oluşumu sağlanmış olur. Bu doğrultuda dişi ve erkek üreme hücreleri olan sperm ve yumurta bir araya gelmek suretiyle tekrar 2n oluşumunu sağlar. Böylece tüm bu işlemler ile beraber aşamalar üzerinden nesiller boyunca bilgi aktarımı değişmeden kromozom sayısı korunmuş olur.
10- Mitoz ve mayoz arasındaki farkları yazınız.
Açıklama:
