8. Ünite benden
Açıklama:
NOKTA(.)
Cümlenin sonuna konur:
ÖRNEKLER
Saatler geçtikçe yollara daha mahzun bir ıssızlık çöküyordu.
Bazı kısaltmaların sonuna konur:
ÖRNEĞİN
Av. (avukat)
bk. (bakınız)
Bul. (Bulvar)
Cad. (cadde)
Sok. (sokak)
s. (sayfa)
Sayılardan sonra sıra bildirmek için konur:
ÖRNEKLER
4. (dördüncü)
II. Mahmut
2. Sokak
5. Cadde
Arka arkaya sıralandıkları için virgülle veya çizgiyle ayrılan rakamlardan yalnızca sonuncu rakamdan sonra nokta konur:
ÖRNEKLER
1, 2 ve 3. maddeler
XI – XV. yüzyıllar arasında
Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
ÖRNEKLER
11.6.2018
11.IV.2018
‼️Uyarı‼️
Tarihlerde ay adları yazıyla yazıldığında ay adlarından önce ve sonra nokta kullanılmaz:
29 Mayıs 1451
Saat ve dakika gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
ÖRNEKLER
Otobüs 08.45’te kalkacak.
Kar yağışı 14.00’te başladı.
Genel ağ adreslerinde kullanılır:
https://eodev.com
VİRGÜL (,)
Birbiri ardınca sıralanan eş görevli kelime ve kelime gruplarının arasına konur:
Örnekler
Yorgunluktan, uykusuzluktan artık dayanacak gücü kalmamıştı.
Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur:
Örnekler
Gittik, gördük, aldık.
Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur:
Örnekler
Memleketimi, Isparta’yı, çok özledim. (Ara söz)
Mersin’e, Ömer de oradaymış, gideceğiz. (Ara cümle)
Tırnak içinde olmayan alıntı cümlelerinden sonra konur:
Örnekler
Akşama görüşürüz, dedi.
Konuşma çizgisinden sonraki alıntı cümlesinin bitimine konur:
Örnekler
– Bu ilaçları ne zaman bırakacağım, diye sordu.
Edebî eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:
Örnekler
Nemli gözlerle yüzüme bakarak,
– Seni çok özlemiştim, dedi.
Kendisinden sonraki cümleye bağlı olarak ret, kabul ve teşvik bildiren hayır, yok, evet, peki, pekâlâ, tamam, olur, hayhay, başüstüne, öyle, haydi, elbette gibi kelimelerden sonra konur:
Örnekler
Peki, alalım.
Olur, ben de size katılırım.
Elbette, bizimle gelebilirsin.
Haydi, acele edelim.
Hitap için kullanılan kelimelerden sonra konur:
Örnekler
Arkadaşlar, lütfen sakin olunuz!
Sayıların yazılışında kesirleri ayırmak için kullanılır:
Örnekler
25,8 (yirmi beş tam, onda sekiz)
0,35 (sıfır tam, yüzde otuz beş)
Kitap, dergi vb.nin künyelerinde yazar, eser, basımevi vb. maddelerden sonra konur:
Örnekler
Reşat Nuri GÜNTEKİN, Çalıkuşu, TDK Yayınları, Ankara, 2005
‼️ UYARI ‼️
Bağlaçlardan önce ve sonra virgül konmaz:
Hem çalar hem söyler.
Ya sen gel ya da bir haber yolla.
Ne kendi uyudu ne bizi uyuttu.
Elif de Melike de azimli öğrencilerdir.
Şart ekinden sonra virgül konmaz:
Bana inanmıyorsan kendin araştır.
Metin içinde zarf-fiil eki almış kelimelerden sonra
virgül konmaz ancak art arda gelen zarf-fiil eki
almış kelimelerden sonra konur:
Beni dikkatle izleyerek, notlar alarak dinledi.
İKİ NOKTA (:)
Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna konur:
Örnekler
Ömer’in hoşlanmadığım davranışları şunlardır: aceleci olması, inatçı olması, dağınık olması.
Kendisiyle ilgili açıklama verilecek cümlenin sonuna konur:
Örnekler
Mutlu olmanın tek bir yolu var: Paylaşımcı olmak.
Karşılıklı konuşmalarda, konuşan kişiyi belirten sözlerden sonra konur:
Örnekler
Baba: İstediğim gazeteleri aldın mı oğlum?
Oğul: Evet, babacığım aldım.
Edebi eserlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna konur:
Örnekler
– Buradan sahile nasıl gidebiliriz?
Faytoncu cevap verir:
– Atlayın, ben sizi götürürüm.
Genel ağ adreslerinde kullanılır:
Örnekler
https://eodev.com
ÜÇ NOKTA (…)
Anlatım olarak tamamlanmamış cümlelerin sonuna konur:
Örnekler
Tam her şeyi yoluna koydum derken…
Kaba sayıldığı için veya bir başka sebepten dolayı açık yazılmak istenmeyen kelime ve bölümlerin yerine konur:
Örnekler
İki ucu b…lu değnek.
Otobüs D…’ye yaklaştıkça heyecanı artıyordu.
Alıntılarda başta, ortada ve sonda alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konur:
Örnekler
… derken rüzgâr yelkenleri şişirmiş gemi yavaş yavaş rotasını tutmuştu…
Ünlem ve seslenmelerde anlatımı pekiştirmek için konur:
Örnekler
Maçın son saniyeleri de akıp giderken taraftarlar:
— Haydi Ahmet… haydi Ahmet!
‼️Uyarı‼️
Ünlem ve soru işaretinden sonra üç nokta yerine iki nokta konulması yeterlidir:
Bir ikindi güneşinin
Göğe uzanan yapraklardan süzülüşü mesela!..
Nasıl özlemez insan?.. Aylarca ayrı düşüp.
Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevaplarda kullanılır:
Örnekler
— Nerelisin?
— Konya…
— Adın?..
— Halil…
— …
SORU İŞARETİ (?)
Soru eki veya sözü içeren cümle veya sözlerin sonuna konur:
Örnekler
Ne kadar sürecek bu yolculuk?
Yanıma yaklaşıp sordu:
— Daha önce İzmir’de bulundunuz mu?
Soru bildiren ancak soru eki veya sözü içermeyen cümlelerin sonuna konur:
Örnekler
Yüzüme bakarak:
— İsminiz?
Bilinmeyen, kesin olmayan veya şüpheyle karşılanan yer, tarih vb. durumlar için kullanılır:
Örnekler
Karacaoğlan (1636 ?-1689)
Taşlıcalı Yahya Bey 1488 (?) dört padişah devri görmüş bir şairdir.
İstanbul’dan Adana’ya arabayla dört saatte (?) gitmiş.
‼️Uyarı‼️
Soru anlamı katmayan mı / mı ekinden sonra soru işareti konmaz:
Kalemim yazmadı mı huzursuz olurum.
Akşam oldu mu herkes evinin yolunu tutar.
Soru ifadesi taşıyan sıralı ve bağlı cümlelerde soru
işareti en sona konur:
Pastayı çikolatalı mı yaptın, meyveli mi?
ÜNLEM İŞARETİ (!)
Sevinç, kıvanç, acı, korku, şaşma gibi duyguları anlatan cümle veya ibarelerin sonuna konur:
Örnekler
Manzara ne kadar da güzel!
Helal olsun!
Ne kadar duyarsız insanlar var!
Tüh!
Aşağıda örnek olarak verilen iki kullanım da doğrudur.
Örnekler
Eyvah! Geç kaldım.
Eyvah, geç kaldım!
Seslenme, hitap ve uyarı sözlerinden sonra konur:
Örnekler
Gençler! Geleceğe güvenle bakabilmek için kendinizi iyi yetiştiriniz.
Emniyet kemerinizi takınız!
Alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırılmak istenen sözden hemen sonra yay ayraç içinde ünlem işareti kullanılır:
Örnekler
O kadar güçlüymüş ki (!) taşı sıksa suyunu çıkarırmış(!).
KISA ÇİZGİ (–)
Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur:
Örnekler
Soğuktan mı titriyordum, yoksa heyecandan, üzüntü –
den mi bilemedim.
Cümle içinde ara sözleri veya ara cümleleri ayırmak için ara sözlerin veya ara cümlelerin başına ve sonuna konur, bitişik yazılır:
Örnekler
Memleketimi –Isparta’yı– çok özledim. (Ara söz)
Mersin’e –Ömer de oralıymış– gideceğiz. (Ara cümle)
Kelimelerin kökleri, gövdeleri ve eklerini birbirinden ayırmak için kullanılır:
Örnekler
giz-le, söz-lük, tat-sız-lık vb.
Fiil kök ve gövdelerini göstermek için kullanılır:
Örnekler
at-, ver-; bul-, tınla- vb.
İsim yapma eklerinin başına, fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur:
Örnekler
-ak, -den, -ış, -lık; -ımsa-, -la-, -tır- vb.
Heceleri göstermek için kullanılır:
Örnekler
bi-lek-lik, be-yaz-lat-mak, prog-ram, ya-zar-lık vb.
Arasında, ve, ile, ila, …-den …-e anlamlarını vermek için kelimeler veya sayılar arasında kullanılır:
Örnekler
Aydın-İzmir yolu
Türk-Alman ilişkileri
09.30-10.30
Beşiktaş-Fenerbahçe karşılaşması vb.
‼️Uyarı‼️
Cümle içinde sayı adlarının yinelenmesinde araya kısa çizgi konmaz:
Altı yedi yıl önceydi.
Üç beş kişi katıldı.
Sıfırdan küçük değerleri göstermek için kullanılır:
Örnekler
-5 °C
UZUN ÇİZGİ (—)
Yazıda satır başına alınan konuşmaları göstermek için kullanılır. Bunakonuşma çizgiside denir.
Örnekler
Muhabir yaşlı ustaya yaklaşarak:
— Ne zamandır bakır işçiliği yapıyorsunuz?
— Kırk yıldır bu işi yapıyorum.
Oyunlarda uzun çizgi konuşanın adından sonra da konabilir:
Örnekler
Ayla Hanım — Bu evi satın almak isteyenler oldu fakat baba yadigarıdır, satamadım.
Hakkı Bey — Merak buyurmayınız evinizle ilgilenir, gerekli tamiratları yaptırırım.
EĞİK ÇİZGİ (/)
Dizeler yan yana yazıldığında aralarına konur:
Örnekler
Değişir rüzgarın yönü / Solar ansızın yapraklar; / Şaşırır yolunu denizde gemi / Boşuna bir liman arar
Adres yazarken apartman numarası ile daire numarası arasına ve semt ile şehir arasına konur:
Örnekler
Tepebaşı Sokağı No.: 22/3
Göksün / KAHRAMANMARAŞ
Ülke adı yazılacağında ise:
Tepebaşı Sokağı No.: 22/3
Göksün / Kahramanmaraş
TÜRKİYE
Tarihlerin yazılışında gün, ay ve yılı gösteren sayıları birbirinden ayırmak için konur:
Örnekler
15/10/1978, 15/X/1978 vb.
Dil bilgisinde eklerin farklı biçimlerini göstermek için kullanılır:
Örnekler
-a /-e, -an /-en, -lık /-lik, -madan /-meden vb.
Genel ağ adreslerinde kullanılır:
örnek
https://eodev.com
Fizik, matematik vb. alanlarda birimler arası orantıları gösterirken eğik çizgi araya boşluk konulmadan kullanılır:
Örnekler
g/sn (gram/saniye)
TIRNAK İŞARETİ (“ ”)
Başka bir kimseden veya yazıdan olduğu gibi
aktarılan sözler tırnak içine alınır:
Örnekler
Konuşmasına “Bayrakları bayrak yapan üstündeki kandır. / Toprak eğer uğrunda ölen varsa vatandır.” dizeleriyle son verdi
‼️Uyarı ‼️
Tırnak içindeki alıntının sonunda bulunan işaret (nokta, soru işareti, ünlem işareti vb.) tırnak içinde kalır:
“Derhal bu durumu izah ediniz!” dedi.
Özel olarak vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır:
Örnekler
Kış sonu mağazalarda “indirim” başladı.
Cümle içerisinde eserlerin ve yazıların adları ile bölüm başlıkları tırnak içine alınır:
Örnekler
Derste “Otuz Beş Yaş” şiirini okuduk.
“Yazım Kuralları” bölümünde bazı uyarılara yer verilmiştir.
‼️Uyarı‼️
Tırnak içine alınan sözlerden sonra gelen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılmaz:
Refik Halit’in “Gurbet Hikâyeleri”ni beğenerek okudum.
YAY AYRAÇ ( )
Cümledeki anlamı tamamlayan ve cümlenin dışında kalan ek bilgiler için kullanılır. Yay ayraç içinde bulunan ve yargı bildiren anlatımların sonuna uygun noktalama işareti konur:
Örnekler
Bahçeden girer girmez gül, menekşe, lale ve papatyalar (Kokuları hâlâ burnumda.) karşılıyordu bizi.
Özel veya cins isme ait ek, ayraçtan önce yazılır:
Örnekler
Mehmet Akif Ersoy’un (1240?-1320)…
Belirteçlerin (zarf) türlerini henüz görmedik.
Tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşanın hareketlerini, durumunu açıkla-mak ve göstermek için kullanılır:
Örnekler
Komutan – (Sert adımlarla askerlere doğru ilerler.) Günaydın asker!
Alıntıların aktarıldığı eseri, yazarı veya künye bilgilerini göstermek için kullanılır:
Örnekler
“Eşyayı kullanma ve ona hâkim olma tarzı” şeklinde tarif edilen kültür, birçok yerde ancak dil sayesinde ifadeye bürünmekte ve manalar kazanmaktadır. (Mehmet Kaplan)
Alıntılarda, alınmayan kelime veya bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir.
Örnekler
Sanat veya sanat eserinin birinci vasfı, insan eseri olmasıdır. (...) Bundan dolayıdır ki estetik bilimi; mağaralardaki sarkıt ve dikitler ile diğer tabii oluşum ve varlıkları, sanat eseri olarak kabul etmez. (İsmail Çetişli)
Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır:
Örnekler
Taşı sıksa suyunu çıkaracağını söylüyor (!)
Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır:
Örnekler
Taşlıcalı Yahya Bey 1488 (?)
KÖŞELİ AYRAÇ ( [ ] )
Ayraç içinde ayraç kullanılması gereken durumlarda yay ayraçtan önce köşeli ayraç kullanılır:
Örnekler
Server Bedi [Peyami Safa (1899-1961)] bir dönem gazetecilik yapmıştır.
Metin aktarmalarında, çevirilerde, alıntılarda çalışmayı yapanın eklediği sözler için kullanılır:
Örnekler
“Bu şaşırtıcı hikâyeyi ve Jacotot’nun felsefesini anlatan Jacques Rancière [hem] eğitim üzerine çok özgün bir düşünce sunuyor [hem de] zekâlar[ın] eşitsizliğini ve bilgi hiyerarşisini bahane eden toplumsal eşitsizlik….” (Savaş Kılıç)
Kaynak olarak verilen kitap veya makalelerin künyelerine ilişkin bazı ayrıntıları göstermek için kullanılır:
Örnekler
Refik Halit [Karay], Memleket Hikâyeleri,
KESME İŞARETİ (’)
Özel adlara getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır:
Örnekler
Çanakkale Zaferi’ni
Atatürk’üm
Anadolu’muzun
Resmî Gazete’de
Yer bildiren özel isimlerde kısaltmalı söyleyiş söz konusu olduğu zaman ekten önce kesme işareti kullanılır:
Örnekler
Hisar’dan, Boğaz’dan vb.
Belli bir kanun, tüzük, yönetmelik kastedildiğinde büyük harfle yazılan kanun, tüzük, yönetmelik sözlerinin ek alması durumunda kesme işareti kullanılır:
Örnekler
Bu Kanun’un 20. maddesinin d bendi…
Özel adlar için yay ayraç içinde bir açıklama yapıldığında kesme işareti yay ayraçtan önce kullanılır:
Örnekler
Nurullah Ataç’ın (1898-1957)
Refik Halit’in (Karay)
Ek getirildiğinde Avrupa Birliği kesme işareti ile kullanılır:
Örnekler
Avrupa Birliği’ne üye ülkeler…
Uyarı
Kurum, kuruluş, kurul, birleşim, oturum ve iş yeri adlarına gelen ekler kesmeyle ayrılmaz:
Türkiye Büyük Millet Meclisinin
Türk Tarih Kurumunu
Başbakanlık, Rektörlük vb. sözler ünlüyle başlayan bir ek geldiğinde Başbakanlığa, Rektörlüğe vb. biçimlerde yazılır.
Özel adlara getirilen yapım ekleri, çokluk eki ve bunlardan sonra gelen diğer ekler kesmeyle ayrılmaz:
Türklük, Türkçülük, Türkçe, Müslümanlık, Hristiyanlık, Avrupalı, Avrupalılaşmak, Konyalı, Ahmetler, Mehmetler, Yakup Kadriler, Türklerin, Türklüğün, Türkçenin, Müslümanlıkta, Hollandalıdan, Hristiyanlıktan, Atatürkçülüğün vb.
Özel adlar yerine kullanılan “o” zamiri cümle içinde büyük harfle yazılmaz ve kendisinden sonra gelen ekler kesme işaretiyle ayrılmaz.
Kişi adlarından sonra gelen saygı ve unvan sözlerine getirilen ekleri ayırmak için konur:
Örnekler
Ahmet Bey’e, Selin Hanım’dan, Osman Efendi’ye, Osman Paşa’ya; Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı’na vb.
Kısaltmalara getirilen ekleri ayırmak için konur:
Örnekler
TBMM’nin, TTK’nin, BM’de, ABD’de, TV’ye vb.
Sayılara getirilen ekleri ayırmak için konur:
Örnekler
1883’te, 8’inci madde, 2’nci kat; 5,45’lik, 9,65’lik, 657’yle vb.
Belirli bir tarih bildiren ay ve gün adlarına gelen ekleri ayırmak için konur
Örnekler
Fabrikanın açılışı 12. Ekim’de yapılacak.
Seslerin ölçü ve söyleyiş gereği düştüğünü göstermek için kullanılır:
Örnekler
Ya Rab n’ola hâlim? (Yunus Emre)
EMEK VAR :)
