Cevap:
Yakın tarihimizde yaşamış, hala hayatta olan çok sayıda Türk bilim insanı var. Hepsinin ortak yönü, bu topraklardan yetişip, yaptıkları çalışmalarla bilime yön veren insanlar olmalarıdır. Peki kim olduklarını, ne yaptıklarını biliyor muyuz?
Küresel eğitim standartlarına göre, ülkemiz nüfusuna oranla çok az gencimiz bilim insanı oluyor. Gelişmiş ülkelerin, dünyanın neresinde olursa olsun bu beyinleri avladıklarını biliyoruz. Türkiye’de yetişmiş bir genç, belirli bir noktadan sonra yurt dışına çıkmaya mecbur kalabiliyor. Eminiz ki insanlığın gelişimi için ter döken bu insanların çok önemli bir kısmı, ülkemizden ayrılmak istemezdi.
Bilimsel gelişmeleri takip etmek için illaki bilime ilgi duymak gerekmiyor. Bu aslında her vatandaşın görevi. Peki biz Türk bilim insanlarının ne üzerine çalıştıklarını, nasıl başarıya ulaştıklarını, insanlığa ne gibi katkılar sunduklarını biliyor muyuz? Onları ne kadar tanırsak, çalışmak için o kadar çok ilham kaynağımız olur.
Listemizde yer alan Türk bilim insanlarının bir kısmını duymuş olabilirsiniz, ancak emin olun ki duymadıklarınız da var.
Astrofizikçi Feryal Özel:
Günümüz astronomi dünyasının en ileri gelen bilim insanlarından olan Feryal Özel, başarılarla dolu bir kariyere sahip. Annesi ve babası bir doktor olan Özel, Üsküdar Amerikan Lisesi'ni tamaladıktan sonra Columbia Üniversitesi Uygulamalı Matematik ve Fizik bölümünden ikincilikle mezun oldu.Danimarka Niels Bohr Enstitüsü’nde yüksek lisans, Harvard Üniversitesi’nde de teziyle büyük yankı uyandıran doktora eğitimini tamamladı.
NASA’da araştırmacı olarak görev yaptıktan sonra Arizona Üniversitesi’nde astrofizik dersleri veren Özel, 2013 yılında Amerikan Astrofizik Derneği tarafından en başarılı astrofizikçilere verilen Maria Goeppert ödülünün de sahibi. Kendisi Türk Bilim Akademisi’nin de üyeleri arasında bulunuyor.
Moleküler Biyolog Aziz Sancar:
Eğitim konusunda imkansızlıklarla boğuşup, göğsümüzü kabartan başarılara ulaşarak örnek teşkil eden Aziz Sancar, Mardin’in Savur ilçesinde dünyaya geldi. Muhtemelen Nobel Kimya Ödülü’nü alana dek çoğu vatandaşımız adını duymamıştı. İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi’ni bitirdikten sonra Sancar, moleküler biyolojiye yöneldi. Teksas ve Yale üniversitelerinde tezleriyle gündem yarattı. DNA onarımı, biyolojik saat, kanser tedavisi gibi konular üzerine 288 bilimsel makale ve 33 kitap yayınladı.
Hasar gören DNA’ların hücreler tarafından nasıl yenilendiklerini haritalandıran çalışmasıyla 2015 yılında Nobel Ödülü’ne layık görüldü.
Matematikçi Cahit Arf:
10 TL’lik banknotlarımızın arkasında resmi bulunan Ordinaryus Prof. Dr. Cahit Arf, matematik alanındaki çalışmalarıyla biliniyor. Bilim dünyasında Arf Sabiti, Arf Halkaları ya da Arf Sarmalları olarak bilinen matematiksel buluşun sahibi. Alman matematikçi Helmut Hesse ile birlikte Hesse-Arf Kuramını geliştirdi. 1997 yılında, 87 yıllık ömrüne çok şey sığdıran Cahit Arf, ağır bir kalp rahatsızlığı sonucunda yaşama gözlerini yumdu.
Tarihçi Afet İnan:
Atatürk’ün manevi kızı olan Afet İnan, genç cumhuriyetin yetiştirdiği en iyi sosyal bilimcilerdendir. Bursa Kız Öğretmen Okulu’nu tamamladıktan sonra henüz 17 yaşındayken öğretmenlik yapmaya başlayan İnan, Atatürk tarafından keşfedildikten sonra dil eğitimi almak için yurt dışına gönderildi.
Aldığı eğitimle ülkenin en iyi tarihçilerinden birisi olan Afet İnan, Türkiye’ye döndüğünde Türk Tarih Kurumu'nun kuruluşu ve açılışında büyük rol üstlendi. Aynı zamanda öğretmenlik yapmaya da devam eden ve akademik eğitimini ilerletip 1950 yılında tarih profesörü olan Afet İnan, 1985 yılında aramızdan ayrıldı.
Afet Hoca bir yerden tanıdık geldi mi?
Dermatolog Hulusi Behçet Uz:
Çalışmalarıyla “Tıp Bilgini” olarak ünlenen Hulusi Behçet, Atatürk’ün arkadaşlarından olan Ahmet Behçet’in oğluydu. Eğitimini, babasının görev için gittiği Beyrut’ta almaya başladı. Sonrasında Askeri Tıbbiye’den mezun olana dek doktor olmak için çalıştı. Gülhane Askeri Hastanesi’nde eğitimine devam etti. I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’nda, Edirne, Eskişehir ve Kırklareli’ndeki hastanelerde dermatolog olarak çalıştı.
1933 yılına kadar kendisini Avrupa’da geliştirip, öğrendiklerini Türkiye’de uygulamaya başlayan Uz, İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Deri Hastalıkları ve Frengi kliniğini kurdu. Akademik hayatına devam eden Uz, profesör ünvanını alan ilk Türk akademisyen oldu. Tıp dünyasında Hipokrat’tan bu yana kesin olarak tanımlanamayan bir hastalığın üzerine çalıştı. Bugün o hastalık Behçet hastalığı, Tristymtom Behçet adıyla anılıyor.
Sümerolog Tarihçi Muazzez İlmiye Çığ:
İnsanlık tarihinin en gizemli toplumlarından olan Sümerler hakkında dünyaca bilinen çalışmalara imza atan Muazzez İlmiye Çığ, Sümer, Akad ve Hitit dilleri üzerine bir uzmandı. Aynı toplumların dillerine, kültürlerine ve inançlarına yönelik 13’ten fazla kitabı var. Çığ, özellikle Tarih Sümerle Başlar kitabıyla büyük yankı uyandırdı. Kendisi bugün 104 yaşında olan ölümsüz bir çınar.
Sosyolog Şerif Mardin:
Bilimin sadece sayılardan ibaret olmadığını kanıtlayan Türk bilim insanlarından Şerif Mardin, toplum bilimi alanındaki çalışmalarda Türkiye’ye pek çok kavram kazandırdı. Galatasaray Lisesi’nin ardından Stanford Üniversitesi Siyasal Bilimler Bölümünü bitirdi. Aynı üniversitede Osmanlı tarihi üzerine yaptığı çalışmalara adından söz ettirdi. 1954 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi’ne dönerek, tecrübelerini burada kullanmaya başladı. Kısa süreli siyasi kariyerinin ardından Boğaziçi Üniversitesi İİBF Sosyoloji Bölümü’nü kurdu.
2007 yılında, hemen hemen herkesin duyduğu “mahalle baskısı” terimini ilk kez Şerif Mardin gündeme getirdi. Bugün sosyal bilimlerin Türkiye’de bilimsel olarak geldiği noktada, Mardin’in katkıları yadsınamaz.
Fizik Mühendisi ve Mucit Canan Dağdeviren:
Yeni nesil Türk bilim insanları arasında yer alan Canan Dağdeviren, Harvard Üniversitesi Genç Akademi üyeliği bulunan ilk Türk. Giyilebilir teknoloji, esnek elektronik cihazlar ve yeni nesil devreler üzerine MIT Media Lab’da araştırmacı olarak görev yapan Dağdeviren, cilt kanserini tespit edebilen giyilebilir kalp çipini icat etti.
Biyokimyager Naşide Gözde Durmuş:
Henüz 33 yaşında olan Durmuş, çocukken yaşadığı bir hastalığa karşı savaşmak için Standford Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyokimya Bölümü’nde araştırma görevlisi oldu. Hedefinde peşi sıra başarıya ulaşan genç bilim insanı, kanserin erken teşhis üzerine yaptığı çalışmalarla adını duyurdu. MIT Technology Review tarafından “tıpta ve biyolojide çığır açan lider” olarak tanımlandı.
Tıp Doktoru Türkan Saylan:
Türkan Saylan, Türk tıp tarihinin en etkili doktorlarından ve araştırmacılarından birisidir. 1963 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde, Dermatoloji Bölümü Anabilim Dalı Başkanlığı'nı yaptı. 1976 yılında cüzzam araştırmalarına başladı, 1986'da artık uluslararası bir kimliğe bürünmüş araştırmacı olarak, Hindistan'da Ghandi Ödülü'ne layık görüldü. Kadınların eğitim hayatındaki yerini fazlasıyla önemseyen Saylan, bu konuda sosyal girişimlerde bulundu. 1989 yılında, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği'ni kurdu, uzun süre boyunca genel başkanlığını yürüttü. Türkan Saylan, 18 Mayıs 2009 yılında aramızdan ayrıldı.
Fizikçi Mete Atatüre:
Cambridge Üniversitesi’nde kuantum fiziği üzerine çalışan Prof. Dr. Mete Atatüre, henüz 43 yaşında olmasına rağmen Stephen Hawking’in yetiştiği okulda bilime katkıda bulunuyor. Işık sesinin gürültüsünü ölçen, bu çalışmasını yaptığı ekibiyle birlikte tarihe geçen Atatüre, evrenin bir başka köşesinde, farklı bir yaşam formunu bulma ihtimalimizin çok yüksek olduğunu düşünüyor.
Kimyager Oktay Sinanoğlu:
2015 yılında aramızdan ayrılan Oktay Sinanoğlu, sadece kimya alanına ilişkin çalışmalarıyla değil, Türk diline yönelik düşünceleriyle de biliniyor. Babası İtalya’da başkonsolos olan Sinanoğlu, küçük yaşlarda Türkiye’ye dönüş yapıp eğitimine burada devam etti. 1955 yılında Kaliforniya’daki Berkeley Üniversitesi’nden mezun oldu. Sonraki yıl burs kazandığı MIT’de yüksek lisans yaptı. Yale Üniversitesi’nde kimya alanında profesörlük ünvanına kavuşan en genç bilim insanı hala Sinanoğlu’dur. Japonya ve Türkiye’de pek çok bilim kuruluşuna ve üniversiteye de danışmanlık yaptı. Türkçe’nin özgünleşmesi ve arındırılması için pek çok öneri çalışmasında da bulundu.
