Cevap:
12 Levha Kanunları Roma İmparatorluğu döneminde yapılmış, dünya medeniyetine en önemli katkılarındandır. 12 Levha Kanunu M.Ö. 5. Yüzyılda 451-449 tarihleri arasında sınıf çatışması sonucunda Roma’da ortaya çıkıp, sınıflar arası uzlaşma sağlamak için hazırlanmış bir kanundur. Tüm hukuku kapsayacak şekilde hazırlanmış on iki levha kanununu, daha sonraki hukuki gelişmelere de temel oluşturmuştur. On iki bronz levha üstünde toplandığından, “On iki Levha Kanunu” adını almıştır.
Patricipleb mücadelesinde ortaya çıkmıştır. Bu kanunla soylularla halk arasındaki toplumsal ve siyasi çatışma ve sınıf kavgalarını halk kazanmıştır. Halk, toplumsal, ekonomik, siyasi ve hukuk alanında soylularla eş duruma gelmeyi istemiştir. Devleti yöneten büyük memurlar, soylular sınıfından seçilmiş rahiplerin tekelindeydi, halka kapalı ve gizliydi. Uzun mücadelelerle M.Ö. 451’de kurulan özel bir hükümet hazırladı, M.Ö.449’de tamamlandı. Eski hukukun bilinmesi açısından on iki levha kanunları çok yararlı bir kaynaktır. O devirde yaşanan hayat tarzı, adetler ve zihniyetleri anlamak mümkün olmaktadır.
İlk yazılı kanunlar olan on iki levhalar kanunu, ( LopesDuodecimTabularum) Roma toplumundaki Patrici (soylular) ve Pleb (halk) arasındaki sınıf mücadelesi sonucu, günümüz Avrupa Hukukunun temelini oluşturan Roma’da hazırlanmıştır.
M.Ö.451’de 10 kişilik komisyon (decemuirilegibusscribundis) kurularak Salon Yasaları’ndan da yararlanıp 2 yılda hazırladı. 12 madeni veya tahta levhaya yazıldı, meclis onayladı, Roma’nın en büyük meydanına (Forum Romanum) asıldı. M.Ö. 307’de Galler’in Roma yağlamasında imha edilene dek asılı kaldı.
Muhafazakâr Romalılar nezdinde dönemin yürürlükteki ana kuralları sonraki asırlara kadar, esas itibariyle kalmış olduğundan klasik devrin kurumlarının açıklanmasında da faydalı olmuştur.
Bu kanunlar iki önemli amacın ürünüdür.
Siyasal Amaç: Şartlar elverdiği oranda soylularla halk arasında hukuk eşitliğini sağlamak.
Hukuki Amaç: Yazılı olarak örf ve adet hukukunu saptamak, hukuki belirsizlik ve gizliliği ortadan kaldırmak.
Ö. 451’de yazılmaya başlanmış, 2 yılda tamamlanıp Roma’nın en büyük meydanına asılmıştır.
Hukuk rahiplerin tekelinden kurtulup laik bir nitelik kazanmıştır.
12 levhaya yazılmış olduğundan, bu isimle anılır.
Avrupa hukukunun temeli kabul edilir.
“Aile Hukuku”, “Veraset ve dava hakkı” , “Borç ve Ceza Kanunu”na ait hükümler vardır.
Modern Avrupa medeniyetinin kişisel mülkiyet, vasiyet ve kişisel hak düşünceleri yer almıştır.
Ayrıca bu kanunlarla kişiler arasında eşitlik sağlanmış, hürriyet kayırılmış, kişilere hukuki muhtariyet verilmiştir. Kanun önünde kimseye ayrıcalık tanınmayacağı belirtilmiştir.
On iki levha kanunu zamanla değişse bile, hiçbir zaman açıkça yürürlükten kalkmamış, siyasi hükümler eski hükümlerin yanında uygulamaya girmiştir.
Ceza hukuku açısından sınıflar arasında fark gözetilmemiştir.
12 levha kanunun tam metni Galyalıların istilası esnasında tahrip edilmiş, çağımıza dek gelememiştir. Romalı yazar ve hukukçuların eserlerinde görülen kanunun ilgili bölümleri toplanarak nitelik ve kapsamı hakkında bilgi edinilebilmiştir.
Kanunun İçeriği: Suçluları yalnızca devlet cezalandırılabilir. Yalancı tanıklık ve hakimin rüşvet alması durumlarında ağır cezalar öngörülüyordu. Vatana ihanetin cezası ölümdü. Suç işlenirken kasıt veya ihmal durumu göz önünde bulunduruluyordu. Hırsızlık hakkında detaylı hükümler vardı. Suçüstü yakalanan hırsızın öldürülmesi caizdi, ama malı çalınmak istene kişinin bağırarak halkı haberdar etmesi de şarttı. Suçüstü olmayan hırsızlık daha hafif cezaya tabiydi, çalınan malın iki kat değerini ödemesi gerekiyordu.
Sihir ve büyücülük, başkalarının hayatını olumsuz etkileyecek sihir ve büyü, ölümle cezalandırılıyordu.
Miras Hukuku: Mirası bırakmadan ölen kişinin mirası devlete kalıyordu. Kişi hayattayken vasiyetnameyle mirasçı olarak kişi veya kişileri tayin edilebiliyordu.
Toplum Sağlığı ve Ahlak: Ölenlerin gömülmesi için lüks sayılabilecek abartılı harcamalar yapmak, ölüleri şehir içine gömmek ve yakmak yasaktı. Ayrıca mezara altın da konulamazdı.
Önemi: Soylular sınıfına mensup rahiplerin hukuk uygulamasındaki tekelin kırılması, On iki Levha Kanunu çıkarıldıktan bir buçuk yüzyıl sonra sağlanabildi.
Sonuç: On iki levha kanunu halkla soylular arasında uzlaşma sağlanması için hazırlanmış, bazı hükümleri de reform gayesiyle getirilmiştir.
Adalet ve dürüstlük mekanizması kurulmuş, seçme seçilme hakkı edinilmiş, sınıf farklılıkları için ekonomik durum belirleyici olmuştu.
