Cevap:
Tek başına anlamı olmayan sözcükler bir cümle içerisinde mutlaka anlam kazanırlar. Anlamı olan kelimeler yalnız başlarına bir nesneyi, bir olguyu ifade eden sözcüklerdir. Görevli olan sözcükler ise yalnız başlarına bir anlamı olmayan ama cümle içerisine girdiğinde farklı sözcükler ile bir araya gelerek bir anlam kazanmış olan sözcüklerdir.
Sözcükte Anlam Nedir?
Dünya dillerinin arasında yer alan Türkçe zengin diller arasında yer almaz. Bunun nedeni hem yıllarca göçebe yaşanmış olup yazıl bir dilin olmayışı hem de Farsça, Arapça gibi dillerden çok fazla etkilenmektedir. Fakat Türkçe az kelime ile çok şey anlatılabilen özlü bir dildir. Farklı dillerden kelimelerin olması sözcükler arasında farklı anlam ilişkilerini oluşturmuştur. Gerçek, mecaz, yakın, terim gibi çok sayıda anlam ilişkisi ortaya çıkmıştır.
Sözcükte Anlam Konu Anlatımı ve Cümle İçerisinde Örnekler
Gerçek anlam: Bir sözcük için akılda ilk uyandırdığı anlamdır. Örneğin; “ Adam ağaçtan düşüp kolunu kırmış” bu cümledeki kol kelimesi gerçek anlamlıdır.
Yan anlam: Bir sözcük için akılda ilk uyandırdığı anlamdan uzaklaşıp ikinci olarak bir anlam kazanmış olmasıdır. Gerçek anlamlı olan bir sözcük ile yan anlamlısı olan bir sözcüğün anlamsal ilişkisi bulunur. Örneğin; “Kapının kolu kırılmış” cümlesinde kol kelimesinin akılda ilk canlanan anlamından farklı ama bağlantılı bir başka anlam olan kapı kolu yan anlamdır.
Mecaz anlam: Bir sözcük için akılda ilk uyandırdığı anlamın tamamen dışında bir anlam kazanmasıdır. Örneğin; “ Babam bana hep kol kanat gerdir” cümlesindeki kol destek vermek anlamında kullanılarak akılda ilk uyandırdığı anlamından tamamen uzaklaşmıştır.
Terim anlam: Bir sözcük bilim, spor, sanat gibi herhangi bir alana özgü bir kavramı ifade ediyorsa o sözcük terim anlamlıdır. Örneğin; “gol, ofsayt, penaltı” kelimeleri bir spor dalına özgü kelimelerdir.
Sözcükler arasındaki anla ilişkileri de yukarıda bahsedilen anlamlardan arklı olarak incelenir:
Eş anlamlı sözcükler: Hem yazılış hem de okunuş olarak farklı olsalar da anlam olarak aynı şeyi karşılayan kelimelerdir. Eş anlamlı olan sözcüklerin bir diğer anlamı ise anlamdaştır. Örneğin; Gaye ve amaç sözcükleri, ak ve beyaz sözcükleri, ihtimal ve olasılık sözcükleri, kıymet ve değer sözcükleri her biri farklı yazılıp okunsa da aynı anlamları karşılamaktadır.
Zıt anlamlı sözcükler: Anlam olarak birbirleri ile tam zıt olan kelimelerdir. Bir diğer deyişle karşıt anlamlı olan kelimelerdir. Her kelimeye ait bir zıt anlamlı kelime yoktur. Olumsuz olan bir kelime olumlusunun zıt anlamlısı değildir Örneğin; Alçak kelimesinin olumsuzu “alçak değil”, zıt anlamlısı “ yüksek” kelimesidir.
Sesteş Sözcükler: Anlam olarak farklı olan ama hem yazarken hem de okunurken aynı olan kelimelerdir. Bu kelimelere eş sesli de denilir. Örneğin; Kır kelimesinin anlamlarını inceleyelim. Kır kelimesi kırmak fiili olarak, çiçeklerle bezeli bir bahçe olarak ve beyaz renk olarak kullanılan anlamlara gelir. Bu sözcükler sesteştir.
Somut ve Soyut Anlam: Somut anlama sahip olan kelimeler insanların duyuları ile algılayabilip kavramlara ilişkin kelimelerdir. Soyut anlama sahip olan kelimeler insanları duyu organları ile algılayamadığı fakat mantık ve akıl ile varlığı kabul edilen kavramları karşılayan kelimelerdir. Örneğin; ışık, masa, kitap, duvar kelimeleri somut, aşk, akıl, özlemek, üzüntü kelimeleri soyut kelimelerdir.
