Cevap:
Kıbrıs’ın doğusunda yer alan ve Doğu Akdeniz’in önemli limanlarının karşısında
konumlanmış bulunan Gazimağusa, tarihi boyunca hızlı gelişme ve gerileme
süreçleri yaşamış bir kenttir. Kıbrıs’ın hareketli tarihinin etkileri, Gazimağusa’ya da
yansımış, tüm bu tarihsel çalkantılar, kuruluş ve gelişme aşamalarında kentin fiziksel
biçimlenişinde etkili olmuştur. Adanın yükseliş dönemlerinde kentteki ticaret,
hareketlilik, dolayısıyla nüfus ve yerleşim yoğunluğu artmış, gerileme dönemlerinde
ise kentin önemi ve yerleşim yoğunluğunda gerilemeler görülmüştür.
Ancak, fetihler, isyanlar, korsan saldırıları, depremler, salgınlar ve çekirge istilaları
ile örülmüş Kıbrıs tarihi ile Gazimağusa tarihi, her zaman birbirine bu ölçüde paralel
oluşmamıştır. Bazen, Ada içerisinde özerk bir yönetime dâhil olarak merkezi
yönetimden bağımsızlaşmış olan Gazimağusa, bazen de Kıbrıs içerisinde başka bir
limanın önem kazanmasına paralel olarak birincil liman kenti konumunu
kaybetmiştir. Belli dönemlerde etkinliği azalmış ya da ihmal edilmiş olsa da,
Gazimağusa’nın kuruluşundan itibaren sadece Ada tarihi açısından değil, bölge
tarihi, hatta zaman zaman dünya tarihi açısından önemli bir kent olduğu
tartışılmazdır.
Gazimağusa’ nın kuruluşu, çeşitli kaynaklarda adına rastlanan antik Arsinoe kentine
kadar uzanır. Kent, 648’de Salamis Kenti’nden yoğun göçle hızlı bir nüfus artışına
sahne olmakla birlikte, 11. yüzyılda Haçlı seferleri ile önem kazanmaya başlamıştır.
12. yüzyılda gelişmeye devam etmiş, 13. yüzyıl sonundan 14. yüzyıl sonuna kadar
ise, tarihteki en parlak dönemini yaşamıştır. Osmanlı Fethi’nin gerçekleştiği 1571
yılından önce de 10,000 nüfuslu (Arbel, 1995:26) ve oldukça yoğun yapılaşmış bir
kente dönüşmüştür.
Gazimağusa birçok kitap ve makalede yer almış, tarihsel ve sosyal incelemelerin
konusu olmuştur. Gaziağusa üzerine yeni konut üretimi, İngiliz dönemi taş kullanımı,
kentsel sorunlar, koruma sorunları gibi çeşitli başlıklar altında mimarlık, şehircilik vekoruma bağlamında çok sayıda araştırma ve tez üretilmiştir. Fakat bugüne dek kentin
tarihsel süreç içindeki fiziksel gelişimini ele alan, sosyal ve kültürel tarih konularında
üretilmiş çalışmaları, yazılı ve görsel belgeleri fiziksel gelişim analizinde veri olarak
değerlendiren bir çalışma yapılmamıştır.
Bu çalışmanın amacı, dünya tarihi ile ilişkilendirilebilen, yüzyıllar boyunca farklı
kültürel ve sosyal birikimlere sahip toplumların ve yönetimlerin yerleştiği ve bir
arada yoğrularak yoğun bir mimari doku ürettiği Gazimağusa’nın, kuruluşundan
itibaren gelişim ve değişiminin araştırılması ve sahip olduğu mimari mirasın
korunmasına yönelik yöntem ve yaklaşımlar geliştirilmesi için gerekli verilerin
oluşturulmasıdır. Kentin fiziksel gelişiminin, yazılı ve görsel tarihsel veriler ile
çakıştırılarak ortaya konulması, kentin mevcut durumunun anlaşılmasına ışık tutacak
ve mimari mirasın korunmasına yönelik yöntem ve yaklaşımlar için önemli bir
kaynak niteliği taşıyacaktır. Gazimağusa kent tarihinin, mimari ve kentsel bağlamda
ele alındığı bu çalışmanın, yararlanılan kaynakların çeşitliliği, elde edilen özgün
bilgilerin bir arada değerlendirilme yöntemi ve haritalar üzerinde üretilen analizleri
ile, kent koruma ve sıhhileştirme projeleri için üretilecek kentsel tarih araştırmaları
için bir model niteliği taşıması hedeflenmektedir.