NÖTRLEŞME TEPKİMELERİ
Asit ve bazların tepkimeye girmesine nötralleşme ya da nötrleşme tepkimesi denir. Bu tepkime sonucunda su ve tuz ortaya çıkar.
Nötralleşme tepkimelerini anlamak için asit ve bazları anlamamız gerekir.
- Asitlerin genel özellikleri şunlardır:
Suda H⁺ iyonu verirler.
Sulu çözeltileri elektriği iletir.
Tatları acıdır.
pH metrede değerleri 0-7 arasındadır.
Metallerle tepkimeye girerler ve hidrojen gazı ortaya çıkarırlar.
Mavi turnusol kağının rengini kırmızıya çevirirler.
Aşındırıcı, yakıcı özelliğe sahiptirler.
Karbonatlı bileşiklerle asitler tepkimeye girerse CO₂ gazı ortaya çıkar.
CaCO₃(k)+2. HCl → CaCl₂(k) + CO2(g)+ H₂O(s)
- HCl
- H₂SO₄
- HNO₃
- HF
- HBr
- CH₃COOH
- HClO₄
- HI
- Bazların genel özellikleri şunlardır:
Bazlar sulu çözeltilerinde OH⁻ iyonu verirler.
Kırmızı turnusol kağıdını maviye çevirir.
pH metrede değerleri 7-14 arasındadır.
Tatları acıdır ve kayganlık hissi oluştururlar.
Asitlerden farklı olarak yalnızca amfoter metaller ile tepkime verirler (Amfoter metaller: Zn, Al, Cr, Sn, Be, Pb).
Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.
- NaOH
- KOH
- Ca(OH)₂
- Mg(OH)₂
- Al(OH)₃
- NH₃
NOT: Bazlar ve asitleri ayırt etmek için bileşik formüllerinde hidrür (H⁺) veya hidroksit (OH⁻) iyonu olup olmadığına bakarız. Eğer hidrür varsa asit, hidroksit varsa baz diyebiliriz. NH3 yani amonyak bir istisna bazdır. Zayıf baz özelliği gösterir.
Bazları ayırt etmenin bir diğer yolu da indikatör ya da diğer adları ile ayıraç, belirteçtir. Bu ayıraçların isimleri:
- Metil oranj
- Metil kırmızısı
- Fenolftalein
- Alizatin
- Fenol kırmızısı
- pH kağıdı şeklindedir.
Formül bilmediğimiz zaman bu ayıraçlarla maddemizin baz ya da asit olma durumunu belirleyebiliriz.
Arhenius asit baz tanımı: Suda çözündüğünde H⁺ verenler asit, OH⁻ verenler bazdır.
Bu tanıma nazaran yapısında belirtilen iyonları bulundurmayıp sulu çözeltisinde asit özellik gösteren maddeler de vardır. Örneğin, ametaloksitlerin sulu çözeltileri asit özellik gösterir.
Bunlara CO₂, SO₂, N₂O₅ gazları örnek verilebilir. Bu ametaloksitler, havaya karıştıklarında asit yağmurlarının temel sebebidir aslında.
- CO₂(g) + H₂O(s)→ H₂CO₃ (s)
Metaloksitlerin su ile tepkimesi sonucu OH- iyonu oluşur ve baz çzellik gösterirler.
- NaO(k) + H₂O(s) → 2Na+ 2OH
Nötroksit dediğimiz oksijence fakir bileşiklerdir. CO, NO, N₂O gibi. Nötroksitlerde oksijen sayısı ametal sayısına eşit veya ametal sayısından az olan oksitlerdir.
Suda çözündüklerinde yapısında H⁺ veya OH⁻ iyonu vermeyen moleküler maddeler asit veya baz değildir.
Şimdi gelelim nötrleşme tepkimelerine.
Genel asit baz tepkimesi şöyledir:
Örnekler yazalım,
HCl asit, NaOH baz, NaCl sofra tuzu olarak bilinen tuz ve H₂O sudur.
Bu tepkimeyi basite indirgeyelim:
H⁺ + OH⁻ = H₂O
Na⁺ + Cl⁻ = NaCl
Önce katyon (+ yüklü iyon) ardından anyon (- yüklü iyon) yazılır.
- H₂SO₄+ 2KOH → K₂SO₄ + 2H₂O
2H⁺+ 2OH⁻ → 2H₂O
K⁺ + SO₄⁻² → K₂SO₄
Şimdi bu asit ve bazlarla ilgili temel bir soru üzerinden çıkabilecek tüm soru tiplerini anlatalım:
Örnek: 4 mol H₂SO₄ ile 4 mol KOH tepkimeye giriyor.
Buna göre:
- Tam nötrleşme gerçekleşir mi?
- Gerçekleşmez ise ortam asidik mi yoksa bazik midir?
- Tepkimede sınırlayıcı bileşen madde var mıdır?
- Oluşan tuz ile suyun molü kaçtır?
Cevap: Önce tepkimeyi yazarız.
- H₂SO₄ + 2KOH → K₂SO₄ + 2H₂O
En çok mol miktarı olanına göre işlem yaparız. KOH ve H₂SO₄ arasında 2:1 oranı var O zaman KOH'un verilen mol miktarına göre işlem yaparız.
- 1 mol + 2 mol → 1 mol + 2 mol
- 2 mol + 4 mol → 2 mol + 4 mol
şeklinde bir tepkime oluşuyor. KOH için 4 mol kullandığımızdan H₂SO₄ için 2 mol kullanmamız gerekiyor. Şimdi soruların cevaplarını yazalım:
- Tam nötrleşme gerçekleşmez H₂SO₄'ten 2 mol kullanılmıştır, 2 mol kalmıştır. Tüm maddeler kullanılmadığı için kısmi nötrleşme vardır deriz.
- Kalan madde asittir bu nedenle ortam asidiktir.
- Tepkimede biten KOH'tur bu nedenle tepkimenin sınırlayıcı bileşeni odur.
- Oluşan tuz 2 mol, su ise 4 moldür.
Soru tipleri bu şekildedir.
Blue'
Bilgilenmek istediğiniz bir başka şey olursa bana yorum yoluyla belirtebilirsiniz,
İyi dersler.