Soru: merhaba 5. sınıf sosyal 1 . ünite konu anlatı mı uzun olursa çok mutlu olurum.​

Merhaba,

Sosyal bilgiler dersinin bize kazandırdıklarıyla başlayalım;

• Sosyal bilgiler dersi bize bağımsızlık, egemenlik gibi unsurları öğretir.
• Hak ve sorumluluklarımızın farkında olmamızı sağlar.
• Sorumlu bir vatandaş olmamızda yardımcı olur.
• Vatanını seven, vatanına karşı görevlerini yerine getiren bir birey olmamızı sağlar.
• Sorumluluk alma, karar verme, yardımlaşma duygularımızın gelişmesinde katkıda bulunur.
• Diğer ülkelerle olan ilişkilerimizi öğrenmemize yardımcı olur. ( ekonomik, kültürel, sosyal ilişkiler)
• Türk tarihini, kültürünü öğretir.
• Ülkemiz ve aynı zamanda dünyayı tanımamızı sağlar.

Sosyal bilgileri dersinin bize kattığı bazı şeyleri öğrendik. Şimdi etkin vatandaş konusuna değinelim. Öncelikle vatandaş nedir?

Bizler hepimiz aynı toprak üzerinde yaşıyoruz ve devlete vatandaşlık bağı ile bağlıyız yani bizler birer vatandaşız. Peki ya etkin vatandaş nedir?

Etkin vatandaş ise hak ve sorumluluklarının farkında olan, bunlara göre hareket eden kişilerdir. Etkin vatandaşlar ne yaparlar?

• Düzenli vergi öder.
• Seçim zamanı oy kullanır.
• Askerlik görevini yerine getirir.
• Kanunlara, kurallara uyar.
• Sorumluluk bilincine göre hareket eder.

________________________

Yaşanan, tanık olduğumuz olayların birden fazla nedeni, sonucu olmasına çok boyutluluk deriz. Buna örnek verelim; (trafik kazası)

Nedenler;

1. Sürücü; dikkatsiz, uykusuz, acemi vb. olabilir.
2. Yolcular sürücünün dikkatini dağıtmış olabilir.
3. Aracını fren sistemi bozulmuş, lastiği patlamış olabilir.
4. Yolların bozuk olması.
5. Trafik lambası, trafik levhası işaretçilerinin eksikliği.

Sonuçlar;

1. Can kaybı, yaralanmalar olması.
2. Araçta maddi hasarın olması.
3. Kazadan kaynaklı çevredeki diğer unsurların zarar görmeleri
4. Kazayı yaşayanların psikolojik sorunlar görmesi. (dolaylı sonuç)
5. Araba tamircileri arabayı tamir etmesi ve gelir elde etmiş olması (dolaylı sonuç)

Çok boyutluluğu incelerken cevaplanması gereken sorular nelerdir?

• Olayın nedenleri nelerdir?
• Olay hangi insanları etkilemiştir?
• Olayın insanlara etkileri nelerdir?
• Olayın sonuçları nelerdir?

________________________

Şimdiki konumuz ise hak ve sorumluluklar ama bu konuyu kavramak için önce bazı kavramları öğrenmemiz gerekiyor.

•            Toplumu oluşturan insanların her birine birey denir.
•            Görüş, amaç, çıkarı olan bireyler bütününe gurup denir.
•            Her bireyin yaşadığı toplumun parçası olma sürecine sosyalleşme deriz. Sosyalleşen bireyler kendi kararlarını alabilen kişiler haline gelir.
•            Toplumsal yarar sağlamak amacıyla veya ürün üretmek amacıyla oluşturulmuş yapılara kurum denir.
•             İnsanların yer aldığı guruplarda bazı görevleri vardır. Gurup içerisinde üstlenilen bu görevlere rol denir.
•            Yasal, toplumsal olarak bireylere tanınan yetki, kazançlara hak denir. Yer aldığımız kurum, guruplarda üstlendiğimiz rollere bağlı olarak haklarımız vardır.
•            Bireyin yaptığı davranışın sonucunu üstlenmesine sorumluluk denir.

Guruplar ve kurumlar insanların ortak amaç doğrultusunda bir araya gelmesiyle oluşurlar. İnsanların beraber yaşamaları ve ihtiyaçları sonucu bazı guruplar ortaya çıkmıştır.

Toplumda yeni ihtiyaçların oluşması, yeni gurupların ortaya çıkmasını sağlar. İçinde bulunduğumuz bazı kurum ve guruplara göz atalım;

× Aile (Hem gurup hem de kurumdur.)

• Yeme, içme, sevgi ihtiyaçları sağlanır.
• İçinde yere aldığımız ilk ve en önemli guruptur.
• Bu gurup içerisinde ortak sevinç, üzüntüler bir ara da yaşanır.

× Okul (Kurum)

• Eğitim ihtiyacını karşılayan guruptur.
• Toplumdaki her bireyin belli bir eğitim düzeyine ulaşmasını sağlar.
• Bireylerin sosyalleşmesine katkıda bulunur.

Bu gurup veya kurumlarda üstümüze düşen görevlere rol denir. Bunlara örnekler verelim;

× Aile

• Dede, Baba, Kardeş

× Okul

• Müdür, Öğrenci, Öğretmen

Bir şey yapabilme yetkisine hak denir. Örnek verelim;

× Çocuk

• Barınma, yeme, içme, giyim ihtiyaçlarının karşılanması

× Öğrenci

• Eğitim ihtiyacı, okul güvenliği, temiz bir çevre~

________________________

Çocuk hakları;

Dünyadaki bütün çocukların doğuştan sahip olduğu haklardır. Dünyadaki çocukların haklarını korumak adına Birleşmiş Milletler tarafından Çocuk Hakların Dair Sözleşme kabul edilmiştir. Bu sözleşmeye göre 18 yaşına kadar herkes çocuk sayılır.

Çocuk hakları ihlaline örnekler;

• Çocukların küçük yaşlarda çalıştırılması
• Çocukların ihmal, istismar edilmesi
• Eğitim haklarının engellenmesi
• Anne şefkatinden mahrum bırakılma
• Şiddete maruz kalmaları

zojke