Cevap:
Birey ve toplum, sosyolojinin birbirinden ayrı düşünülemeyen ancak hangisinin belirleyici olduğu hususu hala tartışmalı olan iki temel kavramıdır.
Her insan biyolojik bir varlık olduğu kadar toplumsal bir varlıktır da. Bir kültür taşıyıcısıdır ve içine doğduğu toplumun bir ürünüdür. Toplum da, kültür de bireylerin davranışlarıyla var olurlar; daha doğrusu, bireyin davranışlarında kendilerini açık ederler. Fakat açık olan bir şey daha vardır: Toplum, bireyden önce vardır. Ancak bu önceden var olmak, zorunlu olarak, toplumun bireyden daha aşkın ve varlığını hiç bir şekilde bireye borçlu olmayan bir şey olduğu anlamına gelir mi? Klasik sosyal teori, büyük ölçüde, bu tartışmada ‘toplumu bireyden bağımsız bir varlık’, ‘bireye dışsal bir varlık ve güç’ olarak tanımlama eğiliminde olmuştur. Klasik sosyal teorinin geliştiği dönemde bireyi toplum karşısında edilgen bir konuma yerleştiren bu yaklaşımı eleştiren, bireyi aktif bir özne olarak konumlandıran yaklaşımlar da geliştirilmişse de bu görüşler büyük ölçüde kenarda kaldılar. Çağdaş sosyal teorinin temel meselelerinden biri yapı-fail, makro-mikro, toplum-birey olarak adlandırılan bu düaliteyi aşma çabası olmuştur. Kimi çağdaş sosyologlar, toplumsalı, toplum ile bireyin, yapı ile fail öznelerin birbiriyle sürekli ve karşılıklı bir etkileşim içerisinde yarattıkları bir şey olarak açıklama (örneğin Berger ve Luckmann toplumu ‘dışsallaştırma, nesnelleştirme ve içselleştirme uğraklarından oluşan kesintisiz ve eşzamanlı bir diyalektik süreç aracılığıyla kavramak’ gereği üzerinde dururlar) ve klasik sosyal teoride karşımıza çıkan bu ikiliği aşma çabası içinde oldular.
Her insan bir grup içine ve toplumsallığa yatkın olarak doğar. Toplumsal niteliklerini de bu grup içinde kazanır. Toplumsal benliğini bu yapı içerisindeki etkileşimleriyle oluşturur. Bir toplumun yaşam tarzlarıyla o toplumda yaşamak için gereken bilgiler ve değerler, gruplar aracılığıyla bireye aktarılır. Aktarım süreci kadar içselleştirme süreci de bu etkileşimde önemli rol oynar. Başka bir deyişle, tek düze bir ilişki değildir sözü edilen etkileşim süreci. Dolayısıyla, bu sürecin ‘uyumlu’ olma ihtimali gibi ‘uyumsuz’ olma ihtimali de mevcuttur. Toplumsal hayatta her an karşılaştığımız çeşitlilik, toplum-birey ilişkisinin yalnızca tek bir biçimde olmadığını bize ifade ediyor.
Bu bölümde, toplum ve birey ilişkisinin pek çok boyutundan biri ve hayat boyu devam eden bir süreç olarak toplumsallaşma/sosyalleşme üzerinde durulacaktır.
Açıklama:
