Soru: matbaa ve bilğinin üretilmesi​

Cevap:

Matbaanın icadıyla ilgili çelişen bilgiler olmakla birlikte bu konuda en önemli gelişmenin Çinliler tarafından gerçekleştirildiği kabul edilmiştir. Çin’de matbaanın ortaya çıkışı Avrupa’ya göre çok daha eskilere dayanmakla bir­likte, matbaa geliştirilememiştir. Çünkü Çin alfabesi yapı özelliği bakımından matbaada kullanılmaya uygun değildir.

Modern anlamda ilk matbaa Avrupa’da Gutenberg tarafından 1450’lerin başında geliştirilmiştir. Bununla birlikte XV. yüzyılda, Hollanda ve İtalya’da da hareketli harflerle kitap basıldığı bilinmektedir. Yani Gutenberg, Avrupa’da ilk matbaacı değil aslında matbaacılık tekniğini geliştiren kişidir. Gutenberg, değiştirilebilen harflerle baskı yöntemini geliştirmiş ve baskıyı mekanikleştirmiştir.Avrupa’da, XV. yüzyıldan sonra özellikle Almanya ve İtalya’da matbaanın kullanımı yaygınlaşmıştır. Basın sanatının gelişip yaygınlaşması sonucu insanlar geniş ölçüde okuma imkânı bulmuş ve o zamana kadar soylularla din adamlarının yararlandığı kitaplar artık halkın da kullanımına açılmıştır.

Kitaplar, matbaadan önceki dönemlerde elle yazılarak çoğaltılmış­tır. Avrupa’da kitap çoğaltma işi manastırların yazı atölyelerinde yapılmış ve zamanla kitap yazımı, daha çok bir kilise görevi olarak görülmeye başlanmıştır. Kilisenin el yazması kitaplar üzerindeki etkisi, Orta Çağ boyunca devam etmiştir.

Avrupa’da XIII. yüzyılın sonlarında, üniversitelerin kurulduğu dönemde, kitap çoğaltan meslek kuruluşları ortaya çıkmış, XIV ve XV. yüzyılda ise kiliseye bağlı olmayan hattat, minyatürcü ve kitap süsleyicileri yetişmiştir. Parşömenle hazırlanan el yazması kitabın pahalı olması nedeniyle Orta Çağ’ın sonlarında parşömenin yanında kâğıt da kullanılmaya başlanmıştır. El yazması kitaptan basılı kitaba geçiş, matbaanın ica­dıyla gerçekleşmiştir. Avrupa’da kâğıt ve matbaanın yaygınlaşması, bilginin üretiminde ve yayılmasında en önemli aşama olmuştur.

Kâğıdın Serüveni

Parşömen, keçi ve koyun derisinin üzerindeki yünün veya kılın kazınıp derinin birkaç gün kireçli suda bekletilmesi, ardından da sünger taşı ile parlatılmasıyla elde edilir ve bu yüzden pahalı bir malzemedir. Kitap basımı için parşömen yerine kâğıdın kullanılması bir dönüm noktası olmuştur. Kâğıt, dut ağacı kalıpları, kendir, kenevir ve paçavra kulla­nılarak yapılmıştır. Parşömene göre daha ucuz olan kâğıt, MS 105’te Çin’de icat edilmiştir.

Kağıt üretimi

Kağıt üretimi

Müslümanlar, Çinlilerden bu icadı öğrenmiş ve kâğıt üretmeye başlamıştır. İslam dünyasında bol miktarda kâğıt üretilmesi, Orta Çağ’da İslam kültürünün üstün olmasının sebepleri arasındadır. Kâ­ğıt, İspanya’yı fetheden Müslümanlar tarafından Avrupa’ya taşınmıştır. Müslümanlar, XII. yüzyılda Endülüs’te Avrupa’nın ilk kâğıt imalathanelerini kurmuştur.

1276 yılında İtalya’nın Fabriano şehrinde imal edilene kadar Avrupalılar, kâğıt ihti­yacını Yakın Doğu ve İspanya’dan karşılamıştır. Kâğıt imalatı Fransa’da 1348, Almanya’da 1390, İngiltere’de 1495 ve Ame­rika’da 1690’da başlamıştır. (Osman Ersoy, “Kağıt”, s.163-165’ten düzenlenmiştir. MEB)

Bilginin kayıt altına alınmasının kolaylaşması, kitapların kopyaları­nın kısa sürede ve çok sayıda üretilebilmesi, kâğıdın ucuzlaması ve yaygınlaşması Avrupa’da matbaanın geliştirilmesi ile ortaya çıkan önemli sonuçlardır. Bu gelişmelerle Avrupa’da okuryazar sayısı hızla artmaya ve insanların eğitim düzeyi yükselmeye başlamıştır.

Cevap:

...

Açıklama:

iyi dersler ...........