Açıklama:
EL BATTANİ
- 858 yılında Harran’da doğmuş, 929 yılında Irak’ta ölmüş bir matematikçi, astrolog ve
astronomdur.
- En büyük başarısı; yaşanılan bir güneş yılını 365 gün 5 saat 46 dakika 24 saniye olarak,
yani günümüzden yalnızca 22 saniyelik bir hata payıyla ölçmesidir.
- Battani bir çok alanda bilim adamını etkilemiştir. Bilim dünyası Battani’ye verdiği önemi
göstermek için ayın bir bölümüne “Albotegnius (Latince: Battani)” ismini vermişlerdir.
- Astronomi çalışmaları sırasında matematik ve trigonometriden istifade ederek, küre ve
düzlem trigonometrisi üzerinde araştırma yapmıştır. Özellikle astronomik cetvel (zic)
hazırlarken trigonometriden faydalanmıştır.
- Battani, Batlamyus’un bazı yanlışlarını da düzeltmiştir. Güneş ve Ay tablalarını derlemiş,
böylece güneşin dış merkez kuvvetinin değiştiğini, Modern astronomiden dünyanın güneş
etrafındaki bir eliptik yörünge hareketin eşitliğini keşfetmiştir.
- Gök küre hesaplamalarında az da olsan sinüs ve tanjant kullanmış, böylece mordern
trigonometrinin temelini atmıştır.
NOT: Ortaçağ Batı dünyasında eserleri Latinceye çevirilen ilk Müslüman bilim adamı
Battani’dir.
ESERLERİ:
- Kitab’ül Zic
- Kitab-ü Marifeti’l – Metali’l
EL CEZERİ
- Dicle-Fırat arasındaki Cezire kasabasında, 1136 yılında doğan Cezeri otomat aletleri ilk defa
yapan, bilgisayarların temelini atan Artuklu Türk İslam Bilginidir.
- Fen ve teknik alanında robotlar, saatler, su makineleri, şifreli kasalar gibi bir çok makinenin
mucididir. Cezeri’nin Leonardo Da Vinci’ye ilham kaynağı olduğu düşünülmektedir.
- Dünyanın ilk Sibernetik Bilginidir.
- Cezeri; haberleşme, denge kurma ve ayarlama ilmi olan sibernetiğin ilk kurucusudur.
- İlim dünyasına “Kitâb-ül-Câmi Beyn-el-İlmi” adlı eseri tanıtmıştır. Eseri kaleme almasının
Artuklu hükümdarının robotu görüp Cezeri’ye bütün yaptıklarını gösteren kitap yazmasını
istemesiyle olduğu anlatılır.
- Prof Dr. Witman’a göre 19. Yüzyıla kadar yazılan teknik eserler arasında astronomiye ait
olanlar hesaba katılmaz ise bu eser en önemlisi ve yüksek seviyelisidir
PİRİ REİS
- Coğrafya bilgini, amiral, dünyanın en büyük haritacısı olan Piri Reis 1470 yılında
Gelibolu’da doğmuştur.
- Denizci Kemal Reis’in yeğeni olması, onun küçük yaşlardan itibaren denizcilikle ilgili
bilgileri öğrenmesini sağlamıştır.
- Kemal Reis’in komutasında, Reis olarak Venediklilerle yapılan savaşa katılmıştır.
Uğradıkları her limanı inceleyerek haritalarını yapmıştır. 1511 yılında Kemal Reis batıp,
boğulunca Piri Reis bir süre denizlerden uzaklamış, kitap ve haritalarla ilgilenmiş, ancak
nihayetinde dayanamayıp denizlere kısa sürede dönmüştür.
- 1547’de Süveyş’teki Osmanlı donanmasına Hint Kaptanı Deryası olarak tayin edilmiştir.
Aden’i Portekizlilerden 25 Şubat 1548’de almıştır. Portekizlilerin daha önce elde ettikleri
yerlerin hepsini geri alarak Umman denizinden çıkarıp atmıştır. Basra körfezinde bazı yerleri
de fethettikten sonra Katar Yarımadasını, Bahreyn adalarını, Lahsa kıyılarını Türk
hakimiyetine sokmuştur.
- Piri Reis 1555’de öldüğü zaman ardında bir çok deniz bilgisiyle dolu eserler bırakmıştır.
- Akdeniz Kıyılarını bütün teferruatıyla gösteren Kitab-ı Bahriye en önemli eseridir.
- Piri Reis’in 1521’de tamamladığı; pek çok deniz haritasından meydana gelen bu eserinde,
Amerika kıtasının keşfi ve Dünyanın yuvarlak olduğu kesin şekilde anlatılmıştır. Bazı
düzeltmeler yapıldıktan sonra 1525’de Kanuni Sultan Süleyman’a sunulan eser büyük takdir
kazanmıştır.
- Yeni keşfedilen Amerika’ya da yer vermesi bakımından dikkat çekici 1513 yılında yaptığı
harita, Yavuz Sultan Selim’e takdim edilmiştir.
- Bu haritayı 1528’de tekrar yapmıştır.
- Topkapı sarayının düzenlemesi sırasında kıymetli eserler arasında ele geçen deri haritaları
1926’da Dünya Milletlerinin Tetkikine sunulmuştur.
ESERLERİ:
- Kitab-ı Bahriye
- Piri Reisin Haritaları (İlk Dünya Haritaları)
- Hadikat’ül Bahriye
- Eşkalna
MİMAR SİNAN
- 1489 yılında Kayseri, Ağırnas Köyü’nde doğdu.
- Acemi Oğlanlar Ocağına alındı, mimarlar ile çalıştı.
- Kanuni döneminde; 1521 yılında katıldığı Belgrad, 1522’deki Rodos seferlerinden sonra
subaylığa yükseldi.
- 1526 yılında, yayabaşı olarak çıktığı Mohaç seferinden sonra, cephane sorumlusu görevi
verilen Mimar Sinan, 1529’da Viyana, 1529-153 arasında Almanya, 1532-1535 arasında da
Irak’a düzenlenen Bağdat ve Tebriz seferlerine katıldı.
- Son Bağdat seferinde, Van gölü’nün üzerinden geçecek 3 geminin yapılmasıyla Sinan
“Haseki” ünvanı aldı.
-1539’da Saray Başmimarı oldu.
- Kanuni Sultan Süleyman, 2. Selim ve 3. Murat olmak üzere 3 padişaha başmimar olarak
hizmet etti.
- 17 Temmuz 1588 yılında İstanbul’da vefat etti.
- Türbesi Süleymaniye Külliyesi’ndeki, Haliç duvarının önündedir.
ESERLERİ:
- Süleymaniye Camii,
- Haseki Külliyesi,
- Haseki Camii,
- Selimiye Camii,
- Eski Valide Camii,
- Mihrimah Sultan Camii,
- Şehzade Cami…
TAKİYÜDDİN
- 1521’de Şam’da dünyaya gelmiş, dönemin en büyük astronom ve matematikçilerindendir.
- Trigonometride birçok çalışması vardır, 16. asrın ünlü astronomu Copernicus’un aksine
sinüs, kosinüs, tanjant tanımlarını vermiş, kanıtlamalarını yapmıştır.
- Trigonometrik hesaplamalarda cetveller ya da rub yani trigonometrik çeyreklik denilen basit
bir alet kullanmıştır.
- Sokullu Mehmed Paşa ve Hoca Sadettin Efendi’nin destekleriyle III. Murat’a başvurarak bir
rasathane kurmuştur. İstanbul Rasathanesi 1575-1580 yılları arasında faaliyet göstermiştir.
- Buradan 1577 yılı Ramazan ayında bir kuyruklu yıldızın gözlemlendiği, bu astrolojik olayın
İstanbul’da ilgi çektiği bilinmektedir.
- İslam dünyasına son, Osmanlıların ilk ve tek rasathanesi, Şeyhülislam Kadızade Ahmed
Şemsettin Efendi’nin kışkırtmaları sonucu 1850 yılında, III. Murat’ın Kılıç Ali’ye verdiği emir
gereği top ateşine tutularak yıkılmıştır. 16. asırda Danimarka’daki Uraniborg Gözlemeviyle
boy ölçüşecek nitelikte olan İstanbul Rasathanesinin yıkılması Türk astronomi adına büyük
şansızlıktır.
- Takiyüddin, bu yıkıma derin üzüntü duyarak 1585 yılında vefat etmiştir.
HEZARFEN AHMET ÇELEBİ
- 1609 yılında dünyaya gelmiştir.
- Hezarfen ilk uçma denemelerine kalkışırken, 10. yüzyılda yaşamış olan Müslüman-Türk
bilginlerinden İsmail Cevheri'den ilham almıştır. Cevheri'nin ortaya koyduklarını, bulgularını
ve araştırmalarını inceleyen Hezarfen, kuşların uçuşlarını da gözlemlemiştir.
- Daha sonra yapay kanatlarının dayanıklılık derecesini görebilmek için, İstanbul'daki
Okmeydanı'nda çeşitli deneyler yapmıştır. Hezarfen Ahmed Çelebi'nin etkilendiği İsmail
Cevheri'nin, Leonardo da Vinci'nin uçma çalışmalarında da kaynak ve etki unsuru olduğu
sanılmaktadır.
- Hezarfen, 1632 yılında lodoslu bir havada yapay kanatlarını takarak Galata Kulesi'nden
kendini boşluğa bırakmıştır. İstanbul Boğazını geçerek, 3358 metrelik mesafeyi katedip,
Üsküdar'daki Doğancılara inmiştir.
- Bu olaylar Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde yer almaktadır.
- İnsanın uçma deneyiminin başlangıcı olan bu olay, Osmanlı ve Avrupa genelinde geniş yankı
uyandırmıştır. Dönemin padişahı IV. Murat, uçuş eylemini oldukça beğenmiş ve takdir
etmiştir. Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde yazdığına göre, padişah tarafından bir kese
altın ile ödüllendirilen Hezarfen Ahmed Çelebi, Padişahın kışkırtılması sonucu ilerleyen
zamanlarda Cezayir’e sürgün edilmiştir.. Hezarfen Ahmet Çelebi, 1640 senesinde burada
yaşamını yitirmiştir.
