Soru: Nazım birimi ve nazım biçimi nedir anlatarak yaparmısınız örneklendirerek

Cevap:

Açıklama:NAZIM BİRİMİ

Bir şiirde kendi içinde anlam ifade eden kümelenmiş dizeler “nazım birimi“ olarak adlandırılmaktadır. Şiirlerin iskeleti olarak kabul gören nazım birimleri, sahip olduğu dize sayısına göre farklı isimlerle anılmaktadır.

Nazım Birimi şiiri oluşturan anlamlı en küçük birime dize ya da mısra denilmektedir.

NAZIM BİRİMLERİ

Türk edebiyatında kullanılan nazım birimleri aşağıdaki gibidir:

Dize (Mısra)

Bir başka deyişle şiirdeki her satır dize olarak adlandırılabilir. Anlam bütünlüğü tek bir dize içinde tamamlanabileceği gibi başka dizelerle de anlam ilişkisi ve ortaklığı kurabilmektedir.

“Ol mahiler ki derya içredir deryayı bilmezler”

Beyit

Kendi içinde anlam bütünlüğü kuran ve sadece iki dizeden oluşan şiir yapısına beyit denilmektedir. “Beyit” çok büyük oranda divan şiirinde kullanılmıştır.

Cânı kim cânânı içün sevse cânânın sever

Cânı içün kim ki cânânın sever cânın sever

        Fuzûlî

Dörtlük (Kıt’a)

Şiir denilince akla gelen ilk nazım biri dörtlüktür. Dört dizenin kendi içinde anlam bütünlüğü oluşturmasına dörtlük ya da bir başka ifade ile kıt’a denilmektedir. Halk şiirinde en çok kullanılan nazım biri dörtlüktür.

Derdim çoktur hangisine yanayım  

Yine tazelendi yürek yarası  

Ben bu derde nerden derman bulayım  

Meğer şah elinden ola çaresi

Bent

Dize, beyit ve dörtlük dışında dizelerin oluşturduğu tüm kümelere bent adı verilmektedir. Genellikle 3’lü ya da 5’li dizeler şeklinde kullanılmaktadır.

Cânan aramızda bir adındı,  

Şîrin gibi hüsn ü âna unvan,  

Bir sahile hem şerefti hem şan,  

Çok kerre hayâlimizde cânan  

Bir şi’ri hatırlatan kadındı.

NAZIM BİÇİMİ

Bir yapıt ya da yazınsal yaratının dışsal yapısına, içerik dışında kalan öğelerine “biçim (şekil)” denir. Manzumelerin uyak örgüsü, nazım birimi, ölçüsü ve konusuna göre kazandığı dış özelliğin genel adına ise “nazım biçimi (şekli)” denir.

Halk edebiyatında nazım biçimi olarak “destan, koşma, semai, varsağı, mâni, türkü, ilahi, nefes, şathiye vb.” kullanılmıştır.

Klasik Türk edebiyatında (divan edebiyatı) nazım biçimi olarak “gazel, kaside, mesnevi, mersiye, muhammes, müseddes, terbi, müstezat, terkibibent, terciibent, rubaî, murabba, şarkı, tuyuğ vb.” kullanılmıştır.

Tanzimat sonrası Türk edebiyatında ise Batı’nın etkisiyle yeni nazım biçimleri olarak “sone, terza-rima, serbest müstezat” gibi biçimler karşımıza çıkar.

Nazım örnekleri: Kafiye düzeni aa xa xa üzerinden nazım biçimleri.

‘’Meh-i burc-ı Şeref tutuldı dirler

Gül-i bağ-ısa’adet soldı dirler’’

‘’Bahar-ı hüsn ikenbağ-ı ruhında

Benefşe bitmedin bozuldı dirler’’

‘’Hazanın işidüp ol nevbaharun

Ciğer kanıyla gonce yoldı dirler’’

‘’Çeküp çak etd gamdan cübbesin gül

Benefşe saçlarını yıldı dirler’’ (Ahmed Paşa)

Siz de eski zamanlardan günümüze ulaşmış pek çok farklı Nazım biçimi örnekleri inceleyebilir ve konuyu daha iyi şekilde idrak edebilirsiniz. Farklı kafiye düzenleri üzerinden ele alınan nazım biçimleri, Türk edebiyatındaki konulara ve çeşitleri bağlı olarak değişkenlik gösterir.