Soru: Arkadaşlar bu cümlenin ögelerine ve fiili si gruplarını bulur musunuz​

Cevap:

Açıklama:

Eylemlerden;

-ip, (-ıp, -up, -üp),

-arak (-erek),

-madan (-meden),

-maksızın (-meksizin),

-dıkça (-dikçe, -tıkça, -tikçe),

-ınca (-ince),

-alı (-eli),

-ken,

-a ( ... -a ... -a),

... -r ... -maz ( ... -r ... -mez),

-asıya (-esiye),

-casına (-cesine)"

ekleriyle türetilip zarf görevinde kullanılan sözcüklerdir. Cümleleri zaman veya durum yönüyle tamamlar.

Apartmanın merdivenlerini koşarak çıktık.

Bu cümlede, "koş-" eylemi, "-arak" ekini alarak "çık-" eyleminin nasıl yapıldığını belirttiği için belirteç görevindedir. Ayrıca eylem olumsuzluk ekini (-me) de alabildiği için bağ-fiildir.

Aşağıdaki cümlelerde koyu renkli sözcükler bağ-fiildir ve bunların cümleye kattığı anlamlar karşılarında verilmiştir.

-a, -e (...-a ...-a, ...-e ...-e)

Köy yolunda çamurlara bata çıka ilerliyoruz. (durum)

Hastanın başında nöbetleşe bekliyoruz. (durum)

Bugün dersimiz bire on kala bitiyor. (zaman)

Uçağımız sekizi çeyrek geçe kalkacak. (zaman)

-ip, (-ıp, -up, -üp)

Masadan kalkıp yanımıza geldi. (durum)

Yaşlı kadın durup durup ağlıyordu. (durum)

-erek (-arak)

İki çocuk gülerek bize bakıyordu. (durum)

Ağacın dalı çatırdayarak kırıldı. (durum)

-meden (-madan)

Akşam olmadan işlerimizi bitirdik. (zaman)

Hiçbir yere uğramadan buraya gelin. (durum)

-meksizin (-maksızın)

Bu işte karşılık beklemeksizin çalışıyordu. (durum)

Bu zor durumda hiç düşünmeksizin karar verdi, (durum)

-dikçe (-dıkça, -tıkça, -tikçe)

Arabamız ilerledikçe köyleri bir bir geçiyoruz. (zaman)

Okulumu gördükçe çocukluğum aklıma gelir. (zaman)

-ince (-ınca)

Zil çalınca hepimiz dışarı çıktık. (zaman)

Film başlayınca bütün seyirciler sustu. (zaman)

-eli (-alı)

Ben köyden çıkalı yirmi yıl oldu. (zaman)

Baraj yapılalı tarlalarımız daha iyi sulanıyor. (zaman)

-ken

Durakta beklerken o da yanıma geldi. (zaman)

Merdivenleri çıkarken birden ayağım kaydı. (zaman)

-r ...-mez (...-r ...-maz)

İzmir'e varır varmaz sizi ararım. (zaman)

Sen de hep bilir bilmez konuşuyorsun. (durum)

-esiye (-asıya)

İşleri yetiştirmek için ölesiye çalışıyordu. (durum)

Sevdiği yemeklerden doyasıya yerdi. (durum)

-casına (-cesine)

Olayı, sanki tekrar yaşarcasına anlatıyordu. (durum)

Her şeyi anlamışçasına yüzümüze baktı. (durum)

Dikkat!

» Bazı sözcükler bağ-fiil eki almış görünse de bağ-fiil olmayabilir.

Burada kimseyle tartışmadan çalışmalısın.

Bu tartışma-dan bir sonuç çıkmayacağı ortada.

Birinci cümlede "tartışmadan" sözcüğü "tartış-" eylemine getirilen "-madan" ekiyle yapılan ve eylemin nasıl yapılacağını bildiren bağ-fiildir. İkincide ise "tartışma" adına "-den" hal eki getirilmiştir.

» Aşağıdaki cümlelerde, şekilce bağ-fiile benzeyen ama fiilimsi olmayan sözcükler koyu yazılmıştır.

İki sporcu son yarışmadan çekildi. (ad)

Olay yerine hemen bir ekip gönderdik. (ad)

Bahçeye derince bir kuyu kazdılar. (sıfat)

» Zarf-fiil eklerinden "-ken" ad soylu sözcüklere de eklenebilir. O zaman, eklendiği sözcük zarf olur; ama eylemsi olmaz.

Ben dışarı çıkarken o içeri girdi.

Otobüsteyken birden telefonum çaldı.

Ben dersteyken annem müdürle görüşmüş.

Bu cümlelerin birincisinde "çık-" eylemine gelen "-ken" eki zarf-fiil oluştururken, ikincisinde "otobüs" ismine, üçüncüsünde "ders" ismine geldiği için zarf-fiil oluşturmamıştır.

Zarf-Fiil Grupları:

Bir zarf-fiil ve bu zarf-fiile bağlı unsur veya unsurlardan kurulan kelime gruplarına zarf-fiil grubu denir.

Grubun ana unsuru zarf-fiildir ve sonda bulunur. Cümleler öğelerine ayrılırken zarf-fiil ve ondan önce gelen ve ona bağlı olan kelimeler ayrılmazlar.

Zarf-fiil, grupta yüklem görevindedir. Vurgu, zarf-fiilden önceki unsurdadır.

» Zarf-fiilden önce gelen kelimeler, cümlede olduğu gibi, özne, nesne, zarf tümleci ve dolaylı tümleç olarak adlandırılırlar. Bu yüzden zarf-fiillerle ve zarf-fiil gruplarıyla birleşik cümleler yapılır.

Son gülün karşısında / son bülbül / ah ederken...

Dolaylı tüml.         Özne         yüklem

Bu yaman dağların hayalini / hatırımdan / silince...

Nesne                                     dlı tüml.       Yükl.

Kanatlarını açan kocaman bir kartal gibi / kollarını / açarak...

Edat tüml.                                             Nesne        yükl.

Pembe hayaller / kura kura

Nesne                     yükl.

» Hâl ekleriyle çekime girmiş bazı sıfat-fiiller, cümlede zarf görevi yaparlar. Bunlar da birer zarf-fiil grubudur.

Müzik başladığında / bütün salon bir sessizliğe gömüldü.

Sudur, akar / kendi bildiğince.

Pencere, en iyisi pencere

Geçen kuşları görürsün hiç olmazsa

Dört duvarı göreceğine. (OV)

» "-r, -mez", "-di mi", "-di, -eli" ile kurulan gruplar da birer zarf-fiil grubudur.

Bir pırıltı gördü mü / gözle hemen dalıyor.

Ben bu gurbet ele düştüm düşeli

Her gün biraz daha süzülmekteyim.

Çamlıca'nın bu asıl çevresine girer girmez, artık eniştemizin köşkünün tılsımlı duygularını tatmaya koyulurduk.

» Bu grup, kelime grubu ve cümle içinde zarf olarak kullanılır.

Bahar geleli / kargalar sınırsız bir neşe içinde.

Dargınlığını unutup / onunla barışmak istiyor.

Yokuşu çıkar çıkmaz, /  kurumuş başak tarlalarıyla karşılaştık.

Kardan, yağmurdan, rüzgârdan sora sora /

Bir yol bulup / giderdim anılara.

» Zarf-fiil grubu yüklem olarak da kullanılabilir.

Âlemde gündüz gönlümüze işkencedir

Bence bayram ufukta gün bitincedir.