Örnek:
Kırmızı tuğladan cephesi ve kuleleriyle dönemin mimarisini hatırlatıyor.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (hatırlatıyor)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Basit cümle
Örnek:
Birinciliği son saniyelerde kaçırınca / üzüntüden mahvoldu.
Yan cümle Temel cümle
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (mahvoldu)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kaçırınca – zarf fiil eki almış)
Örnek:
Senin ve onun başına bir hal gelmesini / kesinlikle istemiyorum.
Yan cümle Temel cümle
(Belirtili Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (istemiyorum)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumsuz cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (gelmesini- isim fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumunda
Örnek:
Türkiye’de sigaraya başlama yaşı ilkokul çağına kadar düştü, / diyor araştırmacılar.
Yan Cümle Temel Cümle
(Belirtisiz Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (diyor)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle (“diyor” yüklem sonda değil)
Yapısına göre: İç içe birleşik cümle (araştırmacıların cümlesi, bunu aktaran kişinin cümlesinin içinde yer almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtisiz nesnesi durumunda
Örnek:
Girdiğin sınavı kazandığını / ve istediğin okulda okuduğunu / bir düşün.
Yan cümle Yan Cümle Temel Cümle
(Belirtili Nesne) (Belirtili Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (düşün)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kazandığını – istediğin – okuduğun – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumunda
Örnek:
Sporcular performanslarını kötü etkileyecek yemeklerden /uzak durmalıdır.
Yan cümle Temel cümle
(Dolaylı tümleç)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (uzak durmalıdır)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (etkileyecek – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Dolaylı tümleci durumunda
Örnek:
Kitapçıdan aldığım dergileri okuyor, arşivime kaldırıyorum.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (okuyor, kaldırıyorum)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağımlı sıralı cümle (okuyor – kaldırıyorum, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe belirtili nesne: “kitapçıdan aldığım dergileri” )
Örnek:
Canını dişine takıp çalışıyor ama bir şeye sahip olamıyor.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (çalışıyor, sahip olamıyor)
Anlamına göre: Birinci cümle biçimce ve anlamca olumlu, ikinci cümle biçimce ve anlamca olumsuz cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağlı cümle (çalışıyor – sahip olamıyor, bu iki cümlenin yüklemi bağlaç “ama” ile ayrılmış, ortak öğe: Gizli özne “O”)
Örnek:
Verilen işlerin zamanında yapılmaması / hepimizin zamanını aldı.
Yan cümle Temel cümle
(Belirtisiz Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (zamanını aldı)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (yapılmaması – isim fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtisiz nesnesi durumunda
Örnek:
Ne evi temizlemiş ne de çiçekleri sulamıştı bizim temizlikçi.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (temizlemiş)
Anlamına göre: Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle
Yapısına göre: Bağlı cümle (temizlemiş- sulamıştı, bu iki cümlenin yüklemi “ne… ne” bağlacı ile ayrılmış, ortak öğe: özne “Bizim temizlikçi”)
Örnek:
Bilim alanında meydana gelen değişmeler / ders kitaplarındaki bilgilerin eskimesine / yol açtı.
Yan cümle Yan cümle Temel cümle
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (yol açtı)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (gelen – sıfat fiil eki almış, eskimesine – isim fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: 1. Yan cümlede öznesi, 2. yan cümlede dolaylı tümleci görevindedir
Örnek:
Eskişehir’de inecek olan bu kadın, / vagonun en arkasındaydı az önce.
Yan cümle Temel cümle
(Özne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: İsim cümlesi (vagonun en arkasındaydı)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (olan – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Öznesi durumundadır
Örnek:
Fotoğraf kadar sinema da gizli kalmış gerçekleri /gösterir bize.
Yan cümle Temel Cümle
(Belirtili nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (gösterir)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kalmış – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumundadır
Örnek:
Tüm konfeksiyoncuları gezdik, ona göre tuvalet bulamadık.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (bulamadık)
Anlamına göre: 1. cümle biçimce ve anlamca olumlu, 2. cümle biçimce ve anlamca olumsuz
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağımlı sıralı cümle (gezdik – bulamadık, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe gizli özne: “biz” )
Örnek:
Doktorların bu konuda verdikleri bilgiler / yüzeyseldir.
Yan cümle Temel Cümle
(Özne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: İsim cümlesi (yüzeyseldir)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (verdikleri- sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Öznesi durumundadır
Örnek:
Sıcak değildir bu mevsimde oralar, gitmeden önce tekrar düşünün.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: 1. cümle isim cümlesi (sıcak değildir), 2. cümle fiil cümlesi (düşünün)
Anlamına göre: 1. cümle biçimce ve anlamca olumsuz, 2. cümle biçimce ve anlamca olumludur
Yüklemin yerine göre: 1. cümle devrik, 2. cümle kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağımsız sıralı cümle (sıcak değildir – düşünün, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe olmadığı için bağımsız sıralı cümledir)Örnek:
Kırmızı tuğladan cephesi ve kuleleriyle dönemin mimarisini hatırlatıyor.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (hatırlatıyor)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Basit cümle
Örnek:
Birinciliği son saniyelerde kaçırınca / üzüntüden mahvoldu.
Yan cümle Temel cümle
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (mahvoldu)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kaçırınca – zarf fiil eki almış)
Örnek:
Senin ve onun başına bir hal gelmesini / kesinlikle istemiyorum.
Yan cümle Temel cümle
(Belirtili Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (istemiyorum)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumsuz cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (gelmesini- isim fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumunda
Örnek:
Türkiye’de sigaraya başlama yaşı ilkokul çağına kadar düştü, / diyor araştırmacılar.
Yan Cümle Temel Cümle
(Belirtisiz Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (diyor)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle (“diyor” yüklem sonda değil)
Yapısına göre: İç içe birleşik cümle (araştırmacıların cümlesi, bunu aktaran kişinin cümlesinin içinde yer almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtisiz nesnesi durumunda
Örnek:
Girdiğin sınavı kazandığını / ve istediğin okulda okuduğunu / bir düşün.
Yan cümle Yan Cümle Temel Cümle
(Belirtili Nesne) (Belirtili Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (düşün)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kazandığını – istediğin – okuduğun – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumunda
Örnek:
Sporcular performanslarını kötü etkileyecek yemeklerden /uzak durmalıdır.
Yan cümle Temel cümle
(Dolaylı tümleç)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (uzak durmalıdır)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (etkileyecek – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Dolaylı tümleci durumunda
Örnek:
Kitapçıdan aldığım dergileri okuyor, arşivime kaldırıyorum.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (okuyor, kaldırıyorum)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağımlı sıralı cümle (okuyor – kaldırıyorum, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe belirtili nesne: “kitapçıdan aldığım dergileri” )
Örnek:
Canını dişine takıp çalışıyor ama bir şeye sahip olamıyor.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (çalışıyor, sahip olamıyor)
Anlamına göre: Birinci cümle biçimce ve anlamca olumlu, ikinci cümle biçimce ve anlamca olumsuz cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağlı cümle (çalışıyor – sahip olamıyor, bu iki cümlenin yüklemi bağlaç “ama” ile ayrılmış, ortak öğe: Gizli özne “O”)
Örnek:
Verilen işlerin zamanında yapılmaması / hepimizin zamanını aldı.
Yan cümle Temel cümle
(Belirtisiz Nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (zamanını aldı)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (yapılmaması – isim fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtisiz nesnesi durumunda
Örnek:
Ne evi temizlemiş ne de çiçekleri sulamıştı bizim temizlikçi.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (temizlemiş)
Anlamına göre: Biçimce olumlu, anlamca olumsuz cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle
Yapısına göre: Bağlı cümle (temizlemiş- sulamıştı, bu iki cümlenin yüklemi “ne… ne” bağlacı ile ayrılmış, ortak öğe: özne “Bizim temizlikçi”)
Örnek:
Bilim alanında meydana gelen değişmeler / ders kitaplarındaki bilgilerin eskimesine / yol açtı.
Yan cümle Yan cümle Temel cümle
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (yol açtı)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (gelen – sıfat fiil eki almış, eskimesine – isim fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: 1. Yan cümlede öznesi, 2. yan cümlede dolaylı tümleci görevindedir
Örnek:
Eskişehir’de inecek olan bu kadın, / vagonun en arkasındaydı az önce.
Yan cümle Temel cümle
(Özne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: İsim cümlesi (vagonun en arkasındaydı)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (olan – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Öznesi durumundadır
Örnek:
Fotoğraf kadar sinema da gizli kalmış gerçekleri /gösterir bize.
Yan cümle Temel Cümle
(Belirtili nesne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (gösterir)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Devrik cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (kalmış – sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Belirtili nesnesi durumundadır
Örnek:
Tüm konfeksiyoncuları gezdik, ona göre tuvalet bulamadık.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: Fiil cümlesi (bulamadık)
Anlamına göre: 1. cümle biçimce ve anlamca olumlu, 2. cümle biçimce ve anlamca olumsuz
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağımlı sıralı cümle (gezdik – bulamadık, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe gizli özne: “biz” )
Örnek:
Doktorların bu konuda verdikleri bilgiler / yüzeyseldir.
Yan cümle Temel Cümle
(Özne)
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: İsim cümlesi (yüzeyseldir)
Anlamına göre: Biçimce ve anlamca olumlu cümle
Yüklemin yerine göre: Kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Girişik birleşik cümle (verdikleri- sıfat fiil eki almış)
Yan cümle Temel cümlenin: Öznesi durumundadır
Örnek:
Sıcak değildir bu mevsimde oralar, gitmeden önce tekrar düşünün.
Çözüm:
Yüklemin çeşidine göre: 1. cümle isim cümlesi (sıcak değildir), 2. cümle fiil cümlesi (düşünün)
Anlamına göre: 1. cümle biçimce ve anlamca olumsuz, 2. cümle biçimce ve anlamca olumludur
Yüklemin yerine göre: 1. cümle devrik, 2. cümle kurallı (düz) cümle
Yapısına göre: Bağımsız sıralı cümle (sıcak değildir – düşünün, bu iki yüklem ile oluşturulmuş cümleler virgülle ayrılmış – Ortak kullanılan öğe olmadığı için bağımsız sıralı cümledir)
