Soru: 2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öge dizilişi fark- Iıdır? A) Eskiden komşular birbirlerini hiç ihmal etmezdi. B) Bulutların arasından sızan güneş ışığına gözle- rini kisip baktı. C) Evine az önce gitti. D) Kütüphanede biraz dinlendi.​

Cevap:

A

Açıklama:

CÜMLENİN ÖGELERİ:

1- Yüklem >>>> Cümlenin ögelerini doğru bulabilmek için önce yüklemin doğru bir şekilde bulunması gerekir.

2- Özne >>>> Yüklemeden sonra diğer ögelerin doğru bulunabilmesi için 2. olarak bulunması gereken ögedir. "Ne?", "Kim?" sorularına cevap verir. Yani yükleme "Ne, kim?" sorularını sorarsan özneyi bulursun.

3- Nesne >>>> Nesne ikiye ayrılır:

a- Belirtili Nesne: "Neyi, Kimi?" sorularına cevap verir.

b- Belirtisiz Nesne: "Ne?" sorusuna cevap verir.

4- Dolaylı Tümleç (Yer Tamlayıcısı) >>>> "Kime, kimde, kimden, neye, neyde, neyden, nereye, nerede, nereden?" sorularına cevap verir.

5- Zarf Tümleci (Zarf Tamlayıcısı) >>>> "Nasıl, ne kadar, niye, neden, niçin, ne zaman, ne ile, kim ile, ne için?" sorularına cevap verir.

NOT 1: Bir cümlede yüklem ve özne bulunmak zorunda. Ama nesne, dolaylı tümleç ve zarf tamlayıcısı bulunmak zorunda değil.

NOT 2: Bir cümlede özne gizli özne olarak verilmiş olabilir. Bu o cümlede özne olmadığı anlamına gelmez. Örnek:

"Gittim."

- Kim gitti?

- Ben gittim. >>>> "Ben" Gizli Özne

A-) Eskiden komşular birbirlerini hiç ihmal etmezdi.

"ihmal etmezdi" yüklem. Yüklemden sonra özne bulunur.

- Kim ihmal etmezdi?

- Komşular >>>> Özne

Şimdi nesneyi bulalım.

- Kimi ihmal etmezdi?

- Birbirlerini >>>> Belirtili Nesne

- Komşular ne zaman birbirlerini hiç ihmal etmezdi?

- Eskiden >>>> Zarf Tümleci

- Komşular birbirlerini ne kadar ihmal etmezdi?

- Hiç >>>> Zarf Tümleci

Öge Sıralaması:

Zarf Tümleci - Özne - Belirtili Nesne - Zarf Tümleci - Yüklem

B-) Bulutların arasından sızan güneş ışığına gözlerini kısıp baktı.

"baktı" yüklem. Yüklemden sonra özne bulunur.

- Kim baktı?

- O >>>> cümlede "o" diye bir ifade yok ama öznesi "o". Yani "o" gizli öznedir.

- Neye baktı?

- Bulutların arasından sızan güneş ışığına. >>>> Bu bir sıfat tamlaması olduğu için ayrı alınamaz. "Neye?" sorusuna cevap verir. Yani Dolaylı Tümleç.

- Nasıl baktı?

- Gözlerini kısıp. >>>> Zarf Tümleci

Öge Sıralaması:

Dolaylı Tümleç - Zarf Tümleci - Yüklem

C-) Evine az önce gitti.

"gitti" yüklem. Yüklemden sonra özne bulunur.

- Kim gitti?

- O >>>> Önceki cümle ile aynı şey var. "o" Gizli Özne.

- Nereye gitti?

- Evine >>>> Dolaylı Tümleç

- Ne zaman gitti?

- Az önce >>>> Zarf Tümleci

Öge Sıralaması:

Dolaylı Tümleç - Zarf Tümleci - Yüklem

D-) Kütüphanede biraz dinlendi.

"dinlendi" yüklem. Yüklemden sonra özne bulunur.

- Kim dinlendi?

- O >>>> Gizli Özne

- Nerede dinlendi?

- Kütüphanede >>>> Dolaylı Tümleç

- Ne kadar dinlendi?

- Biraz >>>> Zarf Tümleci

Öge Sıralaması:

Dolaylı Tümleç - Zarf Tümleci - Yüklem

B, C ve D şıklarının öge sıralaması aynı. A şıkkının öge sıralaması ise B, C ve D şıkkından farklı. Bize farklı öge sıralamasına sahip olanı soruyor. CEVAP A.