Cevap:
Selam!
Açıklama:
Kimya laboratuvarına (veya kimyasal deneylerin yapıldığı ortama) asla yiyecek ve içecek sokulmamalıdır. Laboratuvarda iş bittikten sonra veya mola verince dışarı çıkıp eller sabunlu su ile güzelce yıkanmalı, ondan sonra laboratuvar dışında bir yere gidip yemek yenmelidir. Çünkü, laboratuvara yemek veya içecek getirirsek; kimyasal maddeler yemeğimize bulaşabilir. Örneğin, belki de masaya daha önce bir asit döküldü (ya da zehirli bir madde), bu kimyasal madde masaya koyduğumuz bir sandviçe bulaşabilir. Aynı şekilde, içeceğimize de kimyasal bir madde damlayabilir veya elimizden bulaşabilir. Bunların sonucu da insanda zehirlenmelere hatta ölümlere yol açabilir. Bu yüzden laboratuvarda bir şey yiyip içmek çok tehlikelidir, asla laboratuvara yiyecek/içecek sokulmamalıdır.
Laboratuvara yiyecek/içecek getirilmesi ve yenilmesi getirilen yemeğe kimyasal maddeler bulaşabileceği için insanda zehirlenmelere yol açabilir. 1 ve 2. yargı doğrudur. Aynı şekilde, laboratuvarda (kimyasal deneylerin yapıldığı yerlerde) asla sigara içilmemelidir. Sigara yakıcı bir maddedir, sigara külünün düşmesi veya sigaranın bırakılan yerde unutulması gibi nedenlerden dolayı yanıcı bir kimyasal madde ile teması hâlinde patlamalara yol açabilir ve insan vücudunda görme kaybı, deride yanma, felç, ölüm gibi çok tehlikeli sonuçlara neden olabilir. Bu yüzden 3. yargı da doğrudur.
➪ Cevap C'dir.
Kimya Uygulamalarında İş Sağlığı ve Güvenliği
Deney öncesinde deneyin tehlikeleri öğrenilmelidir, ona göre önlem alınmalıdır.
Laboratuvar önlüğü (koruyucu kıyafet) ve özel koruma gözlüğü kullanılmalıdır.
Laboratuvarda hiçbir şekilde yiyecek ve içecek tüketilmemelidir.
Asla maddeler koklanmamalı, tadına bakılmamalı ve dışarı çıkartılmamalıdır.
Kimyasallar alındıktan sonra şişenin kapağı iyice kapatılmalıdır (oksijen ile reaksiyona girip patlama gibi durumların olmaması için). Aynı spatula veya pipet temizlenmeden başka bir madde için kullanılmamalıdır.
Sıvılar pipetle alınırken mutlaka puar kullanılmalı ve ağızla çekilmemelidir. Sıvılar puar yerine ağız ile çekilirse sıvının fazla çekilmesi durumunda ağıza kimyasal madde bulaşabilir ve hatta yutulabilir, bu da ölümlere kadar yol açabilir yani sıvıları ağızla çekmek çok tehlikelidir.
Asla asit üzerine su eklenmez çünkü asitler suda çözündükleri zaman ortamda ısı açığa çıkar, yani etrafına ısı yayar (ekzotermik). Asitin üzerine su eklendiği zaman ısı açığa çıkacağı için eklediğimiz su çabucak buharlaşır ve asit etrafa sıçrayabilir, patlamalara neden olabilir. Dolayısıyla, her zaman suyun üzerine asit yavaş yavaş eklenmelidir. Böylece derişik olan suda asit seyreltilecektir ve herhangi bir patlama gerçekleşmeyecektir.
Kimyasalların deri ile teması hâlinde kimyasalın temas ettiği yer bol su ile yıkanmalıdır. Deriye bir asit döküldüyse nötrleştirmek amacıyla asla bir baz dökülmemelidir, veya deriye bir baz döküldüyse nötrleşmek için asla bir asit dökülmemelidir. Böyle bir şeyin yapılabilmesi için deriye dökeceğimiz asitin/bazın çok çok seyreltik olması gerekir, bu seyreltik çözeltiyi hazırlamak da oldukça zordur. Bu yüzden deriyi bol su ile yıkamak gerekir.
Bazı kimyasal buharları zararlı olacağından kontak lens bulundurulmamalıdır. Buharların göz ile teması ile lens göze yapışabilir ve çok ciddi tehlikeli sonuçlar doğurabilir.
Kimyasalların deri ile temas süresi artacağından kolye, yüzük veya bilezik gibi takılar kullanılmamalıdır. Çünkü kimyasalın takıya değmesi sonucu orada bir tepkime gerçekleşebilir ve bu da bizim derimize temas eder. Bu yüzden laboratuvarda çalışırken takı takılmamalıdır.
Kimyasal malzemelere kesinlikle çıplak elle dokunulmamalıdır. Kimyasallar çıplak elle dokunulduğunda deride tahriş edici, aşındırıcı vb. etkilere sebep olabilir. Onun yerine koruyucu eldiven takılmalıdır.
Eter, aseton, alkol gibi uçucu ve yanabilen (yanıcı) malzemeler açık aleve maruz bırakılmamalıdır. Maruz bırakıldığı takdirde büyük bir yangının çıkmasına sebep olunabilir, alevler her yere sıçrayabilir ya da patlamalar olabilir.
Deney sırasında deneyi yapan kişi/kişiler deneyin başından ayrılmamalıdır. Ayrıldıkları taktirde deney aşamaları yanlış gidiyor ise, deney yapılırken ters bir şey olduysa deneyi yapan kişi deneyin başında olmadığı için müdahale edemeyecektir. Bu da deneyin etrafa dökülmesine, patlamasına, ortamın zehirli gaz ile dolması vb. sonuçlara sebep olacaktır. Bu yüzden, kişi deneyi bitirmeden deneyin başından asla ayrılmamalıdır. Deney bitene kadar kontrol etmelidir, böylece deneyde bir sıkıntı varsa hemen müdahale edebilir.
Katı veya sıvı atıklar lavabolara dökülmemeli, belirlenmiş atık kutularına atılmalıdır. Çünkü lavabolara döküldüğü takdirde kimyasallar doğaya karışacaktır. Bu da canlı hayatı ve ekosistem için hiç iyi olmaz.
Kullanılmış deney malzemeleri yıkanmalı, kesinlikle kirli bırakılmamalıdır. Örneğin biz bir kimyasal ile deney yaptık ve bu kimyasal şeffaf görünüme sahip, yani bu kimyasal madde kuruduktan sonra deney malzemesinde (örneğin erlenmayerde) hâlâ kalıntıları var ama deney malzemesinin içinde kimyasal varmış gibi durmuyor. Biz bu deney malzemesini yıkamadık ve öylece bıraktık diyelim. Bizden sonra gelecek olan kişiler bu deney malzemesiyle deney yaptığı zaman (deney malzemesi temiz görünüyor), içine koyacağı kimyasal bizim yaptığımız deneyden kalan kimyasal ile tepkimeye girebilir ve bunun sonucunda; deney malzemesinin patlaması, zehirli gaz çıkışı vb. tehlikeli sonuçları olabilir. Bu yüzden deneyden sonra kullandığımız bütün deney malzemelerini güzelce yıkamalıyız, içinde hehangi bir kimyasal kalmamalıdır.
Özel sağlık sorunları olan öğrenciler deney yapılacağı zaman öğretmenlerine hastalıkları hakkında bilgi vermelidir. Çünkü deneyde kullanılan kimyasallar ve deneyin sonucunda oluşacak olan gaz, koku gibi etkenler öğrencinin hastalığını tetikleyebilir ve fenalaşmasına neden olabilir.
Okul laboratuvarında öğretmenin onayı olmadan kesinlikle bir deney veya işlem yapılmamalıdır, kimyasal malzemelere dokunulmamalıdır. Bilgili kişiden habersiz kendi başınıza buyruk hareket ettiğiniz takdirde yangına, zehirlenmelere, ölümlere kadar yol açabilirsiniz.
Laboratuvardan çıkar çıkmaz eller bol su ve bol sabun ile iyice yıkanmalıdır. Ellerimiz kirliyken başka yerlere dokunulmamalıdır çünkü ellerimizin teması hâlinde elimizdeki kalan kimyasal madde de dokunduğumuz yer ile temas edecektir.
Saçlar toplu, tırnaklar kesilmiş olmalıdır. Deney esnasında saçımız yanlışlıkla deney kabına girebilir veya saçımıza bir kimyasal bulaşabilir, bu da saçımızın yanmasına neden olabilir. Dolayısıyla saçlar toplanmalıdır. Tırnaklar da kimyasalların tırnak aralarına girmemesi için kesik olmalıdır.
Elektrik kablosuna, fişine veya prize ıslak elle dokunulmamalıdır, dokunulduğu takdirde çarpılmalara ve hatta felçlere kadar yol açabilir.
Sıvı bir kimyasalı dökerken gözümüzden uzak tutmalıyız. Kimyasal sıvının sıçraması ve gözümüz ile temas etmesi hâlinde sonuçları görme kaybına kadar yol açabilir.
Asla kırık cam malzemeler kullanılmamalı ve işlem bittikten sonra yerine konulmamalıdır.
Cıva ile deney yapılmamalıdır, zaten cıva ile deney yapılması yasaklanmıştır. Termometrelere artık cıva değil renkli sıvılar/alkoller konulmaktadır. Çünkü cıva (Hg) insan sağlığı oldukça zararlı bir ağır metaldir. İnsan vücuduna girmesi durumunda vücut bunu sindiremediği için dışarı atamayacaktır. Böylece vücutta zehirli ağır metal birikmeye başlayacaktır. Bunun sonucu da ölüme kadar gidebilir. Ayrıca cıva, arsenik, kurşun gibi ağır metallerin kısırlık yaptığı da tespit edilmiştir. Asla cıva deney yapmayınız, oynamayınız, temas etmeyiniz.
☘Anlamadığın bir yer olursa sorabilirsin.
#OptiTim!
⚘ce
