Soru: ★★Mərhâbâlâr✓ 9. Sınıf Fizik Madde ve Özellikleri ünitesini anlatınız ✓ Açıklamalı olsun ✓ Gereksiz cevaplar moderatörlere bildirilecektir★★Kølây Gəlšíñ​

Bütün maddelerin sahip oldukları özelliklere maddenin ortak özellikleri denir. Eylemsizlik, kütle ve hacim bütün maddeler için ortak özelliklerdir.

>Madde miktarı ölçüsüne denir.

>"m" ile gösterilir

>Sl kullanılan kütlr birimi (kg) kilpgramdır.

>Eşit kollu terazi ile ölçülür.(Yer çekimi şart)

>Sıcaklık ve basınçtan etkilenmezler.

•Hacim

>Maddenin boşlukta kapladığı yere denir.

>"V" ile gösterilir.

>Sl kullanılan birimi metre küptür. (m³)

>Sıcaklık ve basınçta değişebilir.

Katıların belirli bir hacimleri vardır. Düzgün bir şekle sahip olmayan katıların hacmi, dereceli kap veya taşırma kapı ile ölçülür.

~Düzgün bir şekle sahip olmayan cisimlerin hacimleri, cismin içinde çözülmediği ve tamamen batabildiği bir sıvı içine konarak ölçülür. Cismin konulduğu kap ölçekli bir kap ise sıvının yükselme miktarı cismin hacmi kadardır.

~Düzgün şekle sahip cisimlerin hacimleri, Hacim formülünü göre bulunur. (Ekte verilmiştir)

Sıvıların belirli bir hacimleri olmasına rağmen belirli bir şekilleri yoktur. Sıvılar, içine konuldukları kaparın şekillerini alır.Sıvıların hacimleri dereceli kaplarla ölçülür.

Gazların belirli bir hacimleri ve şekilleri yoktur. Bu nedenle bulundukları kabın hacimlerini alır.

>Bir maddenin birim hacimdeki kütle miktarına denir

>"d" ile gösterilir.

>Birimi g/cm³

>Özkütle aynı sıcaklık ve basınçtaki tüm saf maddeler için ayırtedici özelliktir.

> Maddelein özkütlesi sıcaklık ve basınçta değişir.

>Sıcaklık ve basınç sabitken maddenin hacminin veya kütlesinin değiştirilmesi öz kütleyi değiştirmez.

[tex]d = \frac{m}{v} [/tex]

>Sıcaklığın ve basıncın sabit olduğu ortamda, bir maddenin kütle -hacim grafiği (Ekte verilmiştir)

> Sabit sıcaklık ve basınçtaki bir maddenin Özkütle-kütle ve özkütle - hacim grafiği (Ekte verilmiştir.)

Katı moleküleri arasındaki bağlar çok kuvvetlidir.Bu nedenle katılar dağılmadan düzenli şekilde bir arada bulunur ve belirgin bir hacimleri ve şekilleri vardır.

Dayanıklılık, kesit alanı/ hacim oranına bağlı olan bir fiziksel niceliktir. Aynı cins maddelerde bu oran artıkça arttıkça dayanıklılık artar.

Cisimlerin kenar uzunlukları orantılı bir şekilde artırılırsa cismin alanı karesiyle, hacmi ise küpüyle orantılı artar. Bu şekilde büyütülen cisimlerin dayanaklığı azalır. Buna Galileo'nun kareküp kanunu denir.

Sıvılar ve gazlar akışkan maddelerdir. Moleküleri arasındaki bağlar katılara göre zayıf olduğu için birbiri üzerinde yuvarlanan moleküler akışkan bir özellik gösterilir.

~Yağmurların cama yapışması,kağıt havlu havlunun suyu emmesi gibi farklı iki madde arasında var olan ve bu iki maddenin birbirine yapışmasını sağlayan kuvvete adezyon(yapışma) denir.

~Yağmur ve civa damlalarının küresel halde bulunmaları gibi aynı cins sıvı molekülerin birbirini çekerek bir arada kalmasını sağlayan kuvvete kohezyon(tutma) denir.

Bir kaba koyulan suyun yüzeyi sanki zarla kaplı gibi görünür.Bu durum yüzey gerilimi ile açıklanır. Yüzey geriliminin nedeni moleküler arasındaki çekim kuvvetlidir.

Bir sıvının yüzey gerilimi sıvının cinsine, sıcaklığına, sabun ve deterjan etkisine bağlıdır. Sıcaklığın yüksek olması, sabun ve deterjan kullanımı yüzey gerilimini azaltır.

Bütün sıvıların yüzey gerilimi farklıdır.Bu nedenle yüzey gerilimi sıvılar için ayırtedici özelliktir.

İnce cam bir boru içerisindeki su, boru çepheri tarafından çekilerek, adezyonun sıvı ağırlığı ile dengelendiği noktaya kadar yükselir.Bu olaya Kılcallık denir.Kılcallık etkisiyle bitkilerin topraktan emdiği su, boru çeperi tarafından çekilerek çok yüksek ağaçların bile yapraklarına kadar yükselir.

Serbest moleküllerden oluşan hacmi ve şekli belli olmayan akışkan maddeler denir. Gazlar,içinde bulundukları kaba yayılarak tümüyle doldurur. Gazlar kolayca sıkıştırılabilen maddelerdir.

Maddelerin yüksek miktarda enerji olarak iyon durumuna geçmesi plazma hali olarak kabul edilir.

>Isı ve elektriği iyi iletir.

> Eşit sayıda pozitif ve negatif yüklere sahiptir.

>Plazma hali yüksek veya düşük sıcaklık ve enerji yoğunluğuna sahiptir.

>Evrenin yaklaşılık %96'sı plazma özelliği taşımaktadır.

> Güneş,yıldızlar, güneş rüzgarları maddelerinin plazma halinin uzaydaki örnekleridir.

> Şimşek , yıldırım, kuzey ve güney kutup ışıkları ise Dünya'daki plazma örnekleridir.